Άρθρα για την Καβαφική Ποίηση
Ελένη Λαδιά
Γ΄ έκδοση αναθεωρημένη και συμπληρωμένη
Οι λέξεις «ελληνικά», «Ελλάδα», «ελληνικός» είναι έτσι τοποθετημένες στα ποιήματα ώστε ξεχωρίζουν: λάμπουν σαν χρυσοί σφραγιδόλιθοι. Η Ελλάδα του Καβάφη διακρίνεται μέσα στους άλλους πολιτισμούς, πού κυοφόρησε η Μακεδονική κατάκτηση. Δεν είναι η ναρκισσευομένη Ελλάδα του έκτου και πέμπτου αιώνα, είναι μέλη της Ελλάδος, ποσότητες αίματος πού μεταγγίζονται στις μεγάλες φλέβες των ασιατικών χωρών. Μια Ελλάδα πού διαρκώς παλεύει και συγκρίνεται, ο σπόρος τελικώς, πού γονιμοποιεί ξένες τέχνες και εμπειρίες. Λερναία ύδρα με πάμπολλα κεφάλια στην Αίγυπτο, Συρία, Ινδίες και Βακτριανή.
Εξ Αιγύπτου
Ελένη Λαδιά
Άγιοι των Κοπτών
Η σημερινή έρημος της Νιτρίας δεν είναι δύσβατη, όπως στον καιρό του Παλλαδίου, και το έδαφος δαμάστηκε από την ανθρώπινη ευφυϊα. Όσο όμως έμενα εκεί, αισθανόμουν ότι βρισκόμουν σ’ έναν χώρο ψυχοβολής. Χιλιάδες άνθρωποι ασκήτεψαν σ’ αυτόν, όλοι με τον ίδιο πόθο της αιωνιότητας και της όρασης του Θεού.
Αιώνες τώρα, αυτή η έρημος άκουσε βάσανα και καημούς, δέχτηκε προσευχές και μετάνοιες, είδε μαρτύρια και θαύματα. Θεοφανείες και σατανικοί πειρασμοί πάλευαν για την ανθρώπινη ψυχή, που μαρτυρικά αλλά νικηφόρα όδευε προς τον Θεό. Το ίδιο νίτρο με τις ανταύγειες του φωτός δίνει στο τοπίο μια γαλακτόχρωμη μονοτονία, και οι μικροσκοπικοί του κόκκοι κολλάνε στα μαλλιά και στο πρόσωπο, σαν να φυσάει θαλασσινός αέρας…
Η σημασία του Ξένου
Ελένη Λαδιά
Δοκίμιο
Το θέμα τού «Ξένου» απασχόλησε και απασχολεί αιωνίως τον ανθρωπο.Ποιος ο ορισμός του Ξένου και ποια η αντιμετώπισή του;
Η συγγραφέας του βιβλίου για να εντοπίσει την σημασία του Ξένου ανατρέχει στον Όμηρο, στον Πλάτωνα, στον Αριστοτέλη, στον Πλούταρχο, στους Στωικούς, στον Καβάφη, στην Ελληνιστική εποχή, στον Χριστιανισμό, και φτάνει στην σημερινή εποχή με το μεγάλο δίλημμα: Πρέπει να υποδεχόμαστε και να φιλοξενούμε τον Ξένο;
Ή πόσο κίνδυνο διατρέχει μια μικρή πατρίδα, όταν την κατακλύζουν εκατοντάδες πρόσφυγες και μετανάστες, κυνηγημένοι από τον πόλεμο και τις κακουχίες της δικής τους πατρίδας; Υπάρχει τελικά απάντηση στο μεγάλο αυτό δίλημμα;
Λαδιά Ελένη (Ladia Eleni)
Η Ελένη Λαδιά γεννήθηκε το 1945 στην Αθήνα. Σπούδασε αρχαιολογία και θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τα πιο γνωστά λογοτεχνικά της έργα είναι: «Χάλκινος ύπνος», «Αποσπασματική σχέση», «Η θητεία», «Τα άλση της Περσεφόνης», «Η Χάρις», «Οι ποταμίσοι έρωτες», «Τα ψυχομαντεία και ο υποχθόνιος κόσμος των Ελλήνων». Έχει τιμηθεί με το Β΄ Κρατικό βραβείο (1981) για τη συλλογή «Χάλκινος ύπνος» και με το βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για την «Ωρογραφία» (1999). Διηγήματά της έχουν μεταφραστεί στα σλοβένικα, τα γαλλικά και τα αγγλικά. Το μυθιστόρημά της «Χι ο Λεοντόμορφος» στα σέρβικα και «Η Χάρις» στα ρουμάνικα. Οι «Ομηρικοί ύμνοι» σε μτφ. Δ. Π. Παπαδίτσα – Ε. Λαδιά έχουν μεταφραστεί στα φιλανδικά. Άρθρα και μελετήματά της έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες της χώρας.
Νέκυια (Ομήρου Οδύσσειας λ΄) Ελένη Λαδιά
Ομήρου Οδύσσειας λ΄
[…] Στη λ΄ ραψωδία, την γνωστή ως Νέκυια, το θέμα που υπερισχύει είναι της Νοσταλγίας και του Νόστου. Από Νοσταλγία για τον Νόστο επισκέπτεται ο Οδυσσεύς τον Άδη και συνδιαλέγεται με τον μάντη Τειρεσία και τους άλλους νεκρούς. Ολόκληρη η ραψωδία αποπνέει μια ατμόσφαιρα μελαγχολίας, ο Άδης υπάρχει ως μία υποτονική συνέχεια ζωής και το παράπονο των νεκύων είναι η νοσταλγία του πάνω κόσμου. Στην Νέκυια ό ήρωας φτάνει στο αποκορύφωμα της νοσταλγίας: δρα και επιζητεί τον νόστο μέχρι που εισχωρεί στον χώρο του Άδη. Όμως αυτός ο χώρος είναι τοποθεσία ψυχοβολής. Εκεί η νοσταλγία κινδυνεύει να απολιθωθεί και να σταματήσει η δράση για τον νόστο. Στον χώρο των νεκύων ο Οδυσσεύς δεν φοβήθηκε ούτε την συγκίνηση όταν συναντήθηκε με την ψυχή της μητέρας του, ούτε τα λόγια του Τειρεσία, «τον νόστο τον μελίγευστο ζητάς, πανένδοξε Οδυσσέα, όμως αυτόν θα σου τον κάνει δύσκολο ο Θεός». Φοβήθηκε όμως ο ήρωας την απολίθωση στην επιθυμία της νοσταλγίας, απολίθωση που θα εμπόδιζε τον νόστο. Ίσως έτσι θα μπορούσαν να κατανοηθούν οι στίχοι 633-635 στο τελευταίο τμήμα της Νέκυιας. Ο Οδυσσεύς θα ήθελε να παραμείνει στον τόπο του Άδη και να δει τους ήρωες Θησέα και Πειρίθου, άλλα φοβήθηκε μήπως η τρομερή Περσεφόνη θα του έστελνε την Γοργεία κεφαλή, αυτό το φρικώδες κεφάλι, του οποίου το βλέμμα απολίθωνε τα πάντα, από ανθρώπους μέχρι νησιά. Έτσι μπροστά στον φόβο της απολίθωσης, σε μια κατάσταση διαρκούς νοσταλγίας στον χώρο του Άδη, ο Οδυσσεύς φεύγει τρέχοντας και προστάζει τους συντρόφους του να λύσουν τις πρυμάτσες των πλοίων. Η Νέκυια μεταφράσθηκε το 1986. Με τον συνεργάτη ποιητή Α. Π. Παπαδίτσα, ο οποίος από το 1987 βρίσκεται στην αντίπερα όχθη, στον χώρο των νεκύων, χρησιμοποιήσαμε την έκδοση της Οξφόρδης. Η μεταφραστική μας προσπάθεια, όπως στους Ορφικούς και τους Ομηρικούς Ύμνους, έχει σκοπό να δείξει την διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας. Ακολουθήσαμε επομένως τους κανόνες που είχαμε θέσει και για τις προηγούμενες μεταφράσεις των ορφικών και ομηρικών ύμνων. Ελένη Λαδιά
Ο έτυμος λόγος
Ελένη Λαδιά
Διηγήματα
… Ο ανώνυμος άνθρωπος ένιωσε να χάνεται σ’ έναν άγνωστο κόσμο. Με βαθιά συναίσθηση πώς δεν θυμόταν το δικό του όνομα, θέλησε να μάθει το όνομα αυτής της πολίχνης, στην οποία βρέθηκε από μια παραξενιά της τύχης του. -Πώς λέγεται αυτή η πολίχνη; Κανείς από τους κατοίκους που άκουσαν, δεν απάντησε. Τον κοίταξαν μόνο απορημένοι, λες και ρωτούσε το πιο εύλογο που υπάρχει πάνω στη γη. Εκείνος επανέλαβε με φωνή παρακλητική την ερώτηση. Τότε ο σάλος ζητιάνος που χειρονομούσε ακατάπαυστα σε μια φανταστική συζήτηση, τον άκουσε και απάντησε χωρίς να τον κοιτάξει. -Το όνομα της πόλης αυτής λέγεται Υπομονή…
Ποιητές και αρχαία Ελλάδα
Ελένη Λαδιά
Σικελιανός – Σεφέρης – Παπαδίτσας
Η σχέση του Σικελιανού με την αρχαία Ελλάδα θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ένθετη: σαν να είναι δηλαδή η αρχαία Ελλάδα ένα έργο τέχνης, όπου ο ποιητής επιθέτει στοιχεία της προσωπικής του μυθολογίας.
Η σχέση του Σεφέρη με την αρχαία Ελλάδα είναι μνημονική. Είναι μια σχέση μνήμης, όπου πάνω της μετριέται το πενιχρό παρόν.
Η σχέση του Παπαδίτσα με την αρχαία Ελλάδα είναι σύμφυτη: εδώ η αρχαία Ελλάδα είναι ένας ζων οργανισμός, όπως και η νέα, είναι δηλαδή αρχαία και νέα Ελλάδα μέλη του ίδιου ζώντος οργανισμού.
Μία κατατοπιστικότατη κριτική παρουσίαση για το βιβλίο της Ελένης Λαδιά: «Ποιητές και Αρχαία Ελλάδα» από την ποιήτρια-μουσικό Χρυσούλα Αγκυρανοπούλου!
Σημερινές Ελληνίδες με πανάρχαια ονόματα
Ελένη Λαδιά
Προτού αρχίσω την συγγραφή του βιβλίου είχα έναν σκοπό: να πείσω τις Ελληνίδες μητέρες να βαπτίζουν τις θυγατέρες τους με τα αρχαιοελληνικά μας ονόματα. Αργότερα η ίδια η θεματολογία του με ταξίδεψε σε όλες τις γωνιές της μυθολογίας. Το ταξίδι ήταν ωραίο και μεγάλο: είδα θεούς και θεές, βασιλιάδες και βασίλισσες, νύμφες που πέθαιναν με τα δένδρα τους, μπήκα στης σπηλιές άλλων νυμφών, άκουσα τους αυλούς των ποιμένων, παρακολούθησα φονικά και αναλήψεις ηρώων στον Όλυμπο, έμαθα για έρωτες που υψώθηκαν στον ουρανό αλλά και για άλλους που μετεβλήθησαν σε άσπονδο μίσος. Δροσίστηκα από τις κρήνες και τον αέρα των βουνών, μπήκα σε θάλασσες και αντάμωσα Τρίτωνες και Νηρηίδες. Οι αρχαιαοέλληνες συγγραφείς, οι πηγές μου, με δίδαξαν πάμπολλα πράγματα με την σοφία τους. Κάθε όνομα ήταν και μία συναρπαστική ιστορία. Μαζεύτηκαν πολλές μαγευτικές ιστορίες που τις άκουγα με την προσήλωση της νυμφόληπτης ή αλαφροίσκιωτης. το ταξίδι, όμως, όσο κι αν ήταν ωραίο, ήταν μεγάλο και στο τέλος κουραστικό. Γι΄ αυτό συνιστώ: Οι χαλκέντεροι ας διαβάσουν μονομιάς το βιβλίο, οι ονειροπόλοι αποσπασματικώς.
Τα άλση της Περσεφόνης
Ελένη Λαδιά
Μυθιστόρημα
Τό μυθιστόρημα Τά Ἄλση τῆς Περσεφόνης ἀναδύεται ἀπό μία λέξη: ἀπό τήν προστακτική Ἔστω, ἡ ὁποία μετασχηματίζει τά δεδομένα μέ ὑποθετικό ἤ εὐχετικό τρόπο. Ἔστω… μέ τήν ὑπόθεση ἀλλάζει καί ἡ ὀπτική, ἀμφισβητεῖται ὁ χρόνος, ἡ ἔρευνα γίνεται παιχνίδι τῆς νοσταλγίας, ὁ ἔρωτας, εὐτυχής ἤ ὀδυνηρός, ἀγωγός αὐτογνωσίας, ὁ θάνατος ἡ ἄλλη μορφή τῆς ζωῆς.
Στά Ἄλση τῆς Περσεφόνης ἀναζητεῖται τό Πρόσωπο κάτω ἀπό τίς γύψινες μάσκες καί τά προσωπεῖα καί προσδοκᾶται ἡ συνάντηση μέ τόν Ἄλλον, πού στήν οὐσία εἶναι ἕνας φωτισμός τοῦ αὐθεντικοῦ μας προσώπου.
Στά Ἄλση τῆς Περσεφόνης ἀρχίζει ἡ δράση, ἐκεῖ ὅπου καταργοῦνται τά ὅρια τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου. Ὅπως εἶπαν κριτικοί καί ἀναγνῶστες, αὐτό τό μυθιστόρημα περικλείει τήν Ἑλλάδα, ὅλες τίς φάσεις της ἀπό τίς ρήσεις τῶν προσωκρατικῶν φιλοσόφων μέχρι τά σημερινά χωριά της. Ἡ ἑλληνική ψυχή διαχέεται στίς σελίδες του.