Ιθάκη και ιθαγένεια

Στέλιος Ράμφος

Νόστος, Αυτοσχόλιο, Η πολιτεία του Νέου Θεολόγου, Η απιστία του Θωμά.

Ο τόμος «Ιθάκη και Ιθαγένεια» περιλαμβάνει κείμενα της δεκαετίας του 1970 και των αρχών του 1980. Η «Πολιτεία του Νέου Θεολόγου» τυπώνεται για τρίτη φορά, ενώ ανέκδοτο είναι μόνο το «Αυτοσχόλιο». Τα υπόλοιπα έχουν εκδοθεί και προ πολλών ετών εξαντληθεί, ώστε να κυκλοφορούν κάποτε σε φωτοτυπίες από χέρι σε χέρι. Τα περιεχόμενα του βιβλίου έχουν κυρίως χαρακτήρα ερμηνευτικό. Στις περιπτώσεις του Ηρακλείτου, του Ομήρου ή του αποστόλου Θωμά πρόκειται για εργασία επί κειμένων, στην περίπτωση του Νέου Θεολόγου η ερμηνευτική προσέγγιση έχει μεγαλύτερες φιλοδοξίες και πλατύτερον ιστορικό ορίζοντα: ερευνάται η βυζαντιακή καταβολή του νέου ελληνισμού και συζητούνται κάποια καταστατικά πνευματικά του προβλήματα. Τούτο το δοκίμιο έχει κάτι διακηρυκτικό, εξ ου και η αφοριστική απόκλιση του ύφους, η ανομοιότης, θα έλεγα, με τα πλαϊνά και συνομήλικά του κείμενα. Διατρέχει τις φράσεις του ένα πάθος γα το σχήμα, χωρίς ανάλογη επιμονή για τα καθέκαστα. Το καλύτερο που μπορεί κανείς να προσφέρει σε μια παράδοση, δεν είναι να την υπερασπίζεται άνευ όρων, αλλά να την κοιτά κατάματα.