Το κήρυγμα ως performance

6 κριτικές για Το κήρυγμα ως performance

1. armosbooks– 26 Ιουλίου, 2017

   Ελένη Βέλλιου
   Το κήρυγμα ως performance, του κ Ιωσήφ Βιβιλάκη, αποτελεί μία πρωτότυπη προσέγγιση του εκκλησιαστικού κηρύγματος, το οποίο ερμηνεύεται ως θεατρικό γεγονός, εφόσον πραγματώνεται με συνθήκες αναπαραστασιακές και χρησιμοποιεί εκφραστικά μέσα της δραματικής τέχνης, προκειμένου να μεταδώσει το μήνυμά του.
   Το θέμα αναπτύσσεται σε τρία μέρη, στα οποία γίνεται σαφής η εξέλιξη του κηρύγματος από παραστασιακό είδος σε αυτόνομο δράμα.Στο πρώτο μέρος, επισημαίνονται στοιχεία όπως δραματοποίηση των γραφών, διάλογοι και μονόλογοι των χαρακτήρων τα οποία σχετίζονται με τη θεατρικότητα του γεγονότος αυτού και επικαλούνται το συναίσθημα του ακροατή, ώστε ο τελευταίος να συγκινηθεί και ενδεχομένως να συμμορφώσει τη ζωή του σύμφωνα με τις θεϊκές επιταγές.Στο δεύτερο μέρος αναλύονται χαρακτηριστικά που καθιστούν το δραματικό κήρυγμα αναπαραστασιακό είδος, όπως είναι ο εντοπισμός του τόπου και του χρόνου,ξεκάθαρες ή λανθάνουσες σκηνοθετικες οδηγίες, χειρονομίες υπόκρισης, ακόμα και κανόνες προφοράς του λόγου σύμφωνα με τη ρητορική.Στο τρίτο μέρος μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι η παραπάνω εξέλιξη οδήγησε στη διαμόρφωση του κηρυγματικού δράματος,δηλαδή σε ένα αυτόνομο είδος όπου το δραματικό κείμενο διαθέτει δική του δραματική μορφή και εκφραστικά μέσα, καθώς και δραματουργούς κληρικούς.
   Το έργο αυτό του κ Ιωσήφ Βιβιλάκη, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον για τον θεολόγο και τον κληρικό,εξετάζοντας στην εξέλιξη του χρόνου το ζωτικής σημασίας κείμενο για τη διάδοση και τη συντήρηση της θρησκευτικής πίστης. Επίσης αποτελεί ερευνητικό τόπο για τον μελετητή του θεάτρου,καθώς επεκτείνει τα όρια της θεατρικότητας,συμπεριλαμβάνοντας και κείμενα ,τα οποία φαίνονται εκ πρώτης όψεως περιορισμένα ως προς το σκοπό και απλοϊκά σε ότι αφορά τη μορφή και το περιεχόμενο, όπως είναι το κήρυγμα.Ο εκπαδευτικός, ως ομιλητής που απευθύνεται σε έμψυχη ύλη, προκειμένου να μεταδώσει γνώσεις και να προσεγγίσει διαφορετικές προσωπικότητες, θα βρεί το παρόν βιβλίο χρήσιμο καθώς θα διαπιστώσει τις εκφραστικές δυνατότητες του σώματος και του λόγου.Στο τέλος ο αναγνώστης φτάνει στη διαπίστωση ότι το τελευταίο δεν εξαντλείται στους θρησκευτικούς σκοπούς, αλλά αποτελεί αφετηρία για έκφρασή και ερμηνεία πολυδιάστατων συναισθημάτων και συμπεριφορών.

2. armosbooks– 26 Ιουλίου, 2017

   Ela Romanos
   Το καινούργιο βιβλίο του Καθηγητή στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωσήφ Βιβιλάκη «Το κήρυγμα ως performance» κυκλοφόρησε αυτό το καλοκαίρι από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ και ήδη γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Ένα σημαντικό έργο όπου παρουσιάζονται η σχέση κηρύγματος και θεάτρου στη μεταβυζαντινή περίοδο καθώς και η γέννηση του αυτόνομου δράματος μέσα από το κήρυγμα, αξιοποιώντας το ποιητικό έργο του Καισάριου Δαπόντε (1713/14 – 4 Δεκεμβρίου 1784). Η παρούσα μελέτη χωρίζεται σε τρία μεγάλα κεφάλαια: Α\’ Το δραματικό κήρυγμα (σ. 101-185), Β΄ Η παραστασιμότητα του κηρύγματος (σ. 187-309) και Γ΄ Το κηρυγματικό δράμα (σ. 311- 473). Την έκδοση κοσμούν 54 ασπρόμαυρες σχετικές εικόνες και φωτογραφίες. Σημαντικό στοιχείο που προσθέτει ο συγγραφέας αποτελούν τα δύο αδημοσίευτα κείμενα «Διάλογος κατά Αλφάβητον. Περί σωφρόνων νέων» και «Διάλογος περί σωφρόνων γυναικών» από το χειρόγραφο 2955 της Εθνικής Βιβλιοθήκης. «Το κήρυγμα όπως και το δράμα ήταν κυρίαρχα μέσα επικοινωνίας στο παρελθόν για την ακρίβεια «μοναδικά μέσα επικοινωνίας» (σ. 37). Ο συγγραφέας ορίζει το κήρυγμα «ως performance: ως τέλεση και παρουσίαση μιας ιστορίας ενώπιον ενός κοινού από έναν ιεροκήρυκα/performer» (σ.38) επικεντρώνοντας την έρευνά του «στο κήρυγμα σε σχέση με το εφήμερο καλλιτεχνικό γεγονός , κυρίως την εποχή μετά τον 15ο αιώνα όταν η θεατρική παράσταση δεν ήταν θεσμός, απουσίαζε από τη ζωή των κοινοτήτων της ορθόδοξης Ανατολής» (σ.41). Βασικό ερώτημα που διατρέχει την αναζήτηση του συγγραφέα είναι πόσο ο ακροατής μεταμορφώνεται σε θεατή, και όχι απλώς σε περιηγητή μιας πινακοθήκης παγωμένων εικόνων, αλλά σε θεατή σκηνών που περιέχουν δράση. «Στο κήρυγμα επιτελείται μία κατεξοχήν θεατρική πράξη με εφήμερη διάρκεια.»(σ.105) Σύμφωνα με τον Augusto Boal η πρώτη λέξη του θεατρικού λεξιλογίου είναι το ανθρώπινο σώμα, βασική πηγή του ήχου και της κίνησης. Για να κυριαρχήσει ο άνθρωπος στα μέσα της θεατρικής παραγωγής πρέπει κατ’ αρχήν να κυριαρχήσει στο ίδιο του το σώμα, πρέπει να το γνωρίσει για να το κάνει έπειτα πιο εκφραστικό. Το θεατρικό έργο, απομακρυσμένο τις περισσότερες φορές από τον δημιουργό του, περιμένει τον κατάλληλο ερμηνευτή να το αναδημιουργήσει, για να γίνει ζωντανό πλέον μπροστά στα μάτια του θεατή. Ο θεατής μπορεί να βιώσει το θεατρικό έργο μονάχα με τη μεσολάβηση του ηθοποιού. Κατά τον Peter Brook υπάρχει ένας μυστικός διάλογος ανάμεσα στη λέξη του κειμένου και στον ηθοποιό που την ερμηνεύει. «Μιλώντας με θεατρικούς όρους, στη λειτουργία του κήρυκα μπορούμε να δούμε μία σκηνική αντίληψη για διάρθρωση του κόσμου: ο κήρυκας είναι το ενδιάμεσο μεταξύ δύο κόσμων, ένας κρίκος μεταξύ ορατού και αόρατου» (σ. 63). «Η δεξιότητές του και η συνολική του παιδεία τον μετατρέπουν σε εξέχουσα ηγετική μορφή στην κοινωνία που ζει και στην κοινότητα που μιλάει (σ. 88). Σας προτείνουμε να διαβάσετε χωρίς βιασύνη αυτό το εξαιρετικό βιβλίο του Ιωσήφ Βιβιλάκη που με κάθε σελίδα του μας εξηγεί πως σβήνουν τα όρια ανάμεσα στην τέχνη και τη ζωή.

3. armosbooks– 26 Ιουλίου, 2017

   Alexandros Lazarou
   Μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ. Πρόκειται για το πρωτότυπο έργο του Καθηγητή στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωσήφ Βιβιλάκη “Το κήρυγμα ως performance”. Η μελέτη καλύπτει ένα εμφανές κενό στην ελληνική βιβλιογραφία καθώς έχει ως βασικό στόχο, “να αναδείξει τον δραματικό χαρακτήρα του κηρύγματος και να διευρύνει τον προβληματισμό γύρω από την παραστασιακή διάσταση που έχει, τεκμηριώνοντας ότι η γλώσσα του εκκλησιαστικού κηρύγματος μετά το Βυζάντιο και η σωματική κίνηση στην παρουσίασή του ήταν πάντοτε σε στενό σύνδεσμο και συναποτελούσαν ένα ενιαίο σύστημα που είχε την πρόθεση να απευθυνθεί κατευθείαν στην καρδιά του ακροατή/θεατή/αναγνώστη”. Ο συγγραφέας μας διευκρινίζει ότι ορίζει το κήρυγμα “ως performance: ως τέλεση και παρουσίαση μιας ιστορίας ενώπιον ενός κοινού από έναν ιεροκήρυκα/performer… Ο πετυχημένος ιεροκήρυκας, πέρα από την επαρκή θεολογική ενημέρωση που χρειαζόταν για να σταθεί, ήταν και ποιητής και καλλιτέχνης: διέθετε καλή μνήμη, υποκριτικές ικανότητες, είχε επικοινωνία με το κοινό, και κατασκεύαζε μία γοητευτική ιστορία να παρουσιάσει με σκοπό να τη μεταδώσει”. Με εργαλείο τη δημώδη ελληνική γλώσσα είχε μια ιερή αποστολή: τη συνοχή των μελών των εκκλησιαστικών κοινοτήτων. Το βιβλίο ύστερα από μία διεξοδική και τεκμηριωμένη εισαγωγή(σελ. 35-99), όπου αναλύεται η ταυτότητα του κηρύγματος στη μεταβυζαντινή χριστιανική παράδοση, χωρίζεται σε τρεις μεγάλες ενότητες: Α\’ Το δραματικό κήρυγμα(σ. 101-185), Β΄ Η παραστασιμότητα του κηρύγματος (σ. 187-309) και Γ΄ Το κηρυγματικό δράμα (σ. 311- 473) στις οποίες, όπως επεξηγεί και ο υπότιτλος του βιβλίου, εξετάζεται η σχέση κηρύγματος και θεάτρου στη μεταβυζαντινή περίοδο καθώς και η γέννηση του αυτόνομου δράματος μέσα από το κήρυγμα. Ειδικότερα στο πρώτο και δεύτερο μέρος ασχολείται με τη μορφή και την παραστασιμότητα του κηρύγματος υποστηρίζοντας ότι στο κήρυγμα επιτελείται μια κατεξοχήν θεατρική πράξη με εφήμερη διάρκεια. Στο θέατρο όπως όλοι γνωρίζουμε, κάθε λόγος είναι λόγος -προς- άλλον, αρθρώνεται και εκφωνείται χάριν αυτού του ορατού άλλου. Ο ηθοποιός μιλάει στο παρόν για το παρελθόν και το μέλλον. Πάνω στη σκηνή ο ηθοποιός είναι το κέντρο των πάντων. “Ο ιεροκήρυκας συνδημιουργεί με τους ακροατές, προκαλεί δημιουργικά τη φαντασία και τη δημιουργία του κοινού του”(σ. 105). Ο καλός ιεροκήρυκας μεταγγίζει μία νέα γνώση στον άνθρωπο, τον μυεί σε μία νέα πραγματικότητα, τον μαθαίνει να σχετίζεται με τους άλλους.(σ. 185) Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου εξετάζεται η γέννηση του αυτόνομου δράματος μέσα από το κήρυγμα προσεγγίζοντας τη μετάβαση από το δραματικό κήρυγμα στο κηρυγματικό δράμα, αξιοποιώντας το διδακτικό αφηγηματικό ποιητικό έργο του Καισάριου Δαπόντε.(1713/14 – 4 Δεκεμβρίου 1784). Πλούσια βιβλιογραφία (σελ. 13-34) και εκτενές ευρετήριο ονομάτων (σελ.487-516) καθώς και 54 σχετικές εικόνες και φωτογραφίες συμπληρώνουν τον τόμο στον οποίο έχουν προστεθεί και τα κείμενα “Διάλογος κατά Αλφάβητον. Περί σωφρόνων νέων” και “Διάλογος περί σωφρόνων γυναικών” από το χειρόγραφο 2955 της Εθνικής Βιβλιοθήκης (που δημοσιεύονται για πρώτη φορά). Το παρόν πόνημα του Ιωσήφ Βιβιλάκη “Το κήρυγμα ως pεrformance” απευθύνεται σε θεολόγους και κληρικούς, θεατρολόγους, σκηνοθέτες και ηθοποιούς αλλά πρώτα απ’ όλα στους αναγνώστες που θέλουν να αφεθούν στη μεγάλη περιπέτεια της δημιουργίας: ζωή, τέχνη, τεχνική.

4. armosbooks– 26 Ιουλίου, 2017

   π. Παναγιώτης Καποδίστριας
   Είχαμε την τιμή να λάβουμε από τον φίλο Ιωσήφ Βιβιλάκη, Καθηγητή στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, μάλιστα δε με θερμότατη αφιέρωση, το νέο εκδοτικό τόλμημά του. Πρόκειται για το έργο του \”Το κήρυγμα ως performance\”. Εκκλησιαστική ρητορική και θεατρική τέχνη μετά το Βυζάντιο, που κυκλοφορήθηκε φέτος (2013) από τις εκδόσεις Αρμός, με 520 σελίδες και με φωτογραφικό ένθετο 32 σελίδων. Ο Βιβιλάκης μάς έχει συνηθίσει στα δύσκολα. Η δε υπόθεση του κηρύγματος έκπαλαι μέχρι και σήμερα αποτελεί μια \”δύσκολη\” υπόθεση, πονετική έως τραγική θα λέγαμε… Για να λάβετε μια πρώτη γνώση τού εγχειρήματος Βιβιλάκη, αναφέρουμε ότι, πλην της Εισαγωγής, με τίτλο \”Το κήρυγμα στον χριστιανικό κόσμο\” (σελ. 35), ο τόμος σπονδυλώνεται από τρία μεγάλα κεφάλαια: Α\’ Το δραματικό κήρυγμα (σελ. 101), Β΄ Η παραστατικότητα του κηρύγματος (σελ. 187) και Γ΄ Το κηρυγματικό δράμα (σελ. 311). Από το εξώφυλλο τού ανά χείρας έργου, πληροφορούμαστε ότι \”Το βιβλίο για το κήρυγμα ως performance\” μάς επιστρέφει σε καιρούς όπου ο εκκλησιαστικός λόγος των Πατέρων πρόσφερε από τον άμβωνα μιαν έντονη δραματική εμπειρία. Κατά έναν παράξενο τρόπο η θεατρομάχος Εκκλησία, από το Βυζάντιο έως τη νεώτερη εποχή, διατήρησε ένα ιδιαίτερο κανάλι για την υποκριτική και τη μίμηση των ανθρωπίνων παθών και καταστάσεων, με σκοπό να προσφέρει νοήματα, σκέψεις, υποσχέσεις και ελπίδες, να ανοίξει ένα παράθυρο θέας προς τα ουράνια. Η βασική πρόθεση του συγγραφέα είναι να αναδείξει τον θεατρικό χαρακτήρα του κηρύγματος και να διευρύνει τον προβληματισμό γύρω από την παραστασιακή διάσταση που έχει, τεκμηριώνοντας ότι η γλώσσα και η σωματική κίνηση στην παρουσίασή του ήταν πάντοτε σε στενό σύνδεσμο και συναποτελούσαν ένα ενιαίο σύστημα που είχε την πρόθεση να απευθυνθεί κατευθείαν στην καρδιά και το νου του ακροατή / θεατή /αναγνώστη. Η εργασία επιχειρεί να καλύψει ένα βιβλιογραφικό κενό, ενώ αναδεικνύει νέες περιοχές έρευνας τόσο στις σπουδές της ομιλητικής όσο και στην ανάλυση του θεατρικού φαινομένου σε μία ορθόδοξη προνεωτερική κοινωνία που δεν είχε επίσημο θέατρο δυτικοευρωπαϊκού τύπου. Το νέο βιβλίο του Ιωσήφ Βιβιλάκη \”Το κήρυγμα ως performance\” απευθύνεται σε θεολόγους και κληρικούς, αφηγητές και, γενικότερα, επαγγελματίες του θεάτρου, θεατρολόγους, ιστορικούς και μελετητές του πολιτισμού. Στις σελίδες και στην εικονογράφηση οι ηθοποιοί μπορούν να ανακαλύψουν μέσα στο κήρυγμα το αλφαβητάρι της υποκριτικής τέχνης, ενώ όσοι ασχολούνται με τις θεατρικές σπουδές θα εντοπίσουν ένα νέο πεδίο μελέτης και έρευνας. Αξίζει και να αποκτηθεί και να μελετηθεί, ιδιαίτερα από τους σημερινούς επιφορτισμένους κληρικούς για την άσκηση του κηρύγματος του θείου λόγου, δεδομένου ότι συχνά-πυκνά διαπιστώνουμε ότι το άθλημα του κηρύσσειν επ\’ εκκλησίας προαπαιτεί εντέλει μιαν ιδιαίτερη γνώση των σύγχρονων πραγμάτων του περιρρέοντος κόσμου, αλλά εν πρώτοις επίγνωση της ορθόδοξης προσωπικής και συλλογικής αυτοσυνειδησίας μας! Ιωσήφ, εύγε! Καλή συνέχεια!

5. armosbooks– 26 Ιουλίου, 2017

   Σπύρος Παπασπύρου
   Πολύ ενδιαφέρον.

6. armosbooks– 26 Ιουλίου, 2017

   ΠΕΤΡΟΣ ΠΡΑΠΑΣ
   το περιμεναμε. Επιτέλους…