Ημέρες μοναξιάς

Μαρία Στεφανοπούλου

Ιστορίες μαθητείας μέσα στο χρόνο – 1

νουβέλες

Οι «Ιστορίες μαθητείας μέσα στον χρόνο» είναι ένα «μυθιστόρημα μαθητείας» με τη μορφή επτά νουβελών, ιστοριών της ανάδυσης και της επιστροφής. Μια ηρωίδα αλλάζει πρόσωπα, όπως ο χρόνος αλλοιώνει τα χαρακτηριστικά μας και μεταβάλλει τον τρόπο που βλέπουμε τα οράματα, τον κόσμο και τον εαυτό μας, ενώ αυτό που είμαστε παραμένει πεισματικά προσκολλημένο στην αρχή του. Πρωταγωνιστικά πρόσωπα στις «Ιστορίες μαθητείας» είναι η παιδική ηλικία και η εφηβεία («Το ταξίδι των ψυχών», πρώτος τόμος), η πρώτη νεότητα και το κατώφλι της ωριμότητας («Η σιωπή που κατοικεί στα σπίτια», δεύτερος τόμος)· ή αλλιώς, ο φόβος και η εξέγερση, η αγωνία της γνώσης και η αποδοχή του θανάτου, αλλά και της ζωής που τον προετοιμάζει.
Από την άγνοια του εαυτού ως τη συνείδηση των πραγμάτων και τη γνώση, από την παθητικότητα στη δράση, τα πρόσωπα ενηλικιώνονται, μεταβάλλονται μαζί με τις εποχές που διανύουν, όχι γιατί η ψυχική και πνευματική ωρίμανση έρχεται μοιραία και αναπόφευκτα, αλλά γιατί αφετηρία και προϋπόθεση της τελευταίας είναι η αγωνία και η αμφισβήτηση για όλα όσα περιβάλλουν την ύπαρξη. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)

Στις νουβέλες που περιλαμβάνονται σε αυτόν τον τόμο, ο φόβος, νικημένος ή ανελέητα τυραννικός, οδηγεί στην αυτογνωσία. Και η εξέγερση δεν είναι παρά το αίτημα για την επιστροφή του σύντροφου φόβου, μια διαρκής επαγρύπνηση, γιατί καμιά μορφή απελευθέρωσης -ξεκινώντας από την πράξη της γέννησής μας- δεν ικανοποιεί ό,τι είναι εμποδισμένο να ζήσει προκειμένου να διεκδικεί αέναα ένα αίσθημα δικαιοσύνης. Το «θέλω να καταλάβω» ή εκείνο το «θέλω να δράσω» δεν είναι αυτονόητοι μηχανισμοί της συνείδησης· πηγάζουν από μια βαθύτερη ανάγκη, όσο βαθύ και σκοτεινό είναι το τραύμα της ψυχής, όσο η ιστορική πραγματικότητα ορθώνεται μπροστά μας ως αίνιγμα, πρόκληση, αναγκαιότητα.
Το ταξίδι δεν είναι μόνον ο προορισμός των ψυχών όταν φεύγουν για την αθανασία, αλλά και η διαδρομή τους όταν αυτές βρίσκονται εδώ, εν ζωή, και νιώθουν την ανάγκη να πάνε πίσω, στην αφετηρία τους, να επιστρέψουν εκεί απ’ όπου ξεκίνησαν. Το παιδί ζει πάντοτε μέσα μας κι όσο αυτό το ξεχνάμε, ξεχνάμε και να ζήσουμε δημιουργώντας.

Ο Πατέρας μου -μύρο το κύμα που τον τύλιξε- δεν είχε σκοπό να με κάμη ναυτικό. – Μακριά, έλεγε, μακριά, παιδί μου, απ’ τ’ άτιμο στοιχειό! Δεν έχει πίστη, δεν έχει έλεος. Λάτρεψέ την όσο θες, δόξασέ την· εκείνη το σκοπό της. Μη κοιτάς που χαμογελά, που σου τάζει θησαυρούς. Αργά-γρήγορα θα σου σκάψη το λάκκο ή θα σε ρίξη πετσί και κόκκαλο, άχρηστο στον κόσμο. Είπες θάλασσα, είπες γυναίκα, το ίδιο κάνει. […]

Ουρανία Μπάγγου

Διηγήματα που έχουν για ήρωές τους ανθρώπους καθημερινούς, της δυτικής Μακεδονίας, και ειδικότερα όσους κατοικούν γύρω από την Ορεστιάδα λίμνη. Η συγγραφέας θέλει να μας τους γνωρίσει, να μιλήσει γι’ αυτούς και να ακουστεί η φωνή τους μέσα από τα «γραμμένα λόγια» της, για ό,τι τους αφορά. Για την καταγωγή τους, για την ζωή που σαν φυσικό ρυάκι τους έφερε μέχρις εδώ, για τα όνειρά τους, κι ας είναι κάποια από αυτά διαψευσμένα ή μισοτελειωμένα. Θέλει να οραματιστούμε το μέλλον τους που έχει σαν αφετηρία το παρελθόν τους. Και θα μπορούσε να το δει πληρέστερα κανείς μέσα από ένα μεγάλο μάτι, που μοιάζει μ’ αυτό του Θεού, όπως εικονίζεται σε κάποιες αγιογραφίες, περιβαλλόμενο από χρυσές ακτίνες. Το μέλλον τους, που συναρμολογείται, κομμάτι – κομμάτι, από πλήθος χέρια στον «ανθρωποκεντρικό εργαστήρι» της φύσης. Είναι αλήθειες αναμφισβήτητες για μας και ζουν ανάμεσά μας, η ψυχή του παππού μας, μια Πανωραία, η κυρία με την χαμηλή φωνή στο ιατρείο, ο έρωτας του Χρήστου και της Στυλιανής. Και μοιάζουν ορατές και η θλίψη και η προσμονή που τους συνοδεύουν: γι’ αυτό που δεν ήρθε, αλλά δεν έπαψαν να ελπίζουν ότι κάποτε θα κατακτηθεί.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Εικονογράφηση: Γιώργος Κόρδης

Δύο, τρεις, πέντε, δέκα σταλαγμοί. Όμοιοι με το μονότονον βήμα του άγρυπνου ναύτου φρουρού εις την κουβέρταν. (…) Οι πετεινοί δεν είχαν λαλήσει το τρίτον λάλημα. Ίσως είχαν τρομάξει από την βαθείαν, θρηνώδη φωνήν του σαλεπτσή, όστις είχεν αρχίσει το φθινόπωρον, νύκτα βαθιά, να κράζη. Ήτο ως κρωγμός αγνώστου ορνέου, το οποίον είχε χάσει τον αέρα του, και είχεν ενσκήψει μέσα εις την πόλιν, κ’ εζήτει αρπάγματα να σπαράξη. […]