Λόγια της πλώρης

Νίκος Μαρτίνος

Μια ναυτική ιστορία

Ύστερα από μισό αιώνα ο Δημήτρης αισθάνεται την ανάγκη ν’ ανοίξει την καρδιά του σ’ ένα στενό του φίλο μιλώντας του για μια παλιά ιστορία που σημάδεψε ανεξίτηλα τη ζωή του. Καθώς η αφήγηση προχωρεί, ξεδιπλώνεται μια ζωή μοναχική, γεμάτη μόχθο και κακουχίες που κύλησε μέσα σε ψαρόβαρκες, σε ποστάλια και σε ποντοπόρα του εμπορικού ναυτικού. Μια ζωή βασανισμένη, ένα ατέλειωτο ταξίδι, που το ‘κανε ακόμα πιο μακρύ η φυλακή του καραβιού, η σκληρή δουλειά και η αγωνία της θάλασσας. Γιατί όμως ο Δημήτρης αισθάνεται τώρα στα γεράματα την ανάγκη να μιλήσει για πρώτη φορά για ένα περιστατικό της νιότης του. Τι ήταν αυτό που δεν τον άφησε ποτέ να ησυχάσει. Ποιες είναι αυτές οι μνήμες που επανέρχονται όλο και πιο συχνά αφήνοντάς τον ξάγρυπνο να καπνίζει στο στρώμα με τις ώρες. Τι πραγματικά συνέβη τότε σ’ εκείνο το απόμερο ακρογιάλι κάπου στη μέση του Αιγαίου με το γέμισμα του φεγγαριού.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

«Τριανταδύο χρόνων, χωρισμένη, ρίχνει μια ματιά κατανόησης στον κόκκινο δίσκο που χάνεται, προσπερνάει μια μικρή εκκλησία που στέκει ξεκάρφωτη στην άκρη του γκρεμού μ’ ένα λευκό πανί ν’ ανεμίζει στην πόρτα της. Κάνει δυο βήματα, στέκεται, γυρίζει και βλέπει στα μάτια τη μικρή ξεκάρφωτη εκκλησία, της έρχεται να κάνει το σταυρό της και δεν τον κάνει γιατί ντρέπεται, χιλιάδες φίλοι μέσα της της λένε να μην το κάνει, τι νόημα έχει αυτό που κάνει, το κάνει χωρίς να το εννοεί, δεν είναι του επιπέδου της να κάνει το σταυρό της, αυτό το κάνουν άνθρωποι που δεν σκέφτονται τι νόημα έχει αυτό που κάνουν. Χιλιάδες φίλοι ψιθυρίζουν μέσα της ότι είναι μεγάλο ατόπημα να κάνεις το σταυρό σου, είναι υποκρισία, είναι αμαρτία, είναι κακό σημάδι, είναι αίσχος, είναι μαλακία, είναι ανοησία, είναι γελοίο, είναι ηλίθιο, είναι τρέλα, είναι μεγάλη υποχώρηση, μην το κάνεις αυτό το πράγμα, Ρέα Φραντζή, το κάνεις χωρίς να το εννοείς. Αυτή την εκκλησία την έβαλαν εδώ, στην άκρη του γκρεμού, χωρίς να το εννοούν. Το λευκό πανί ανεμίζει στην πόρτα της χωρίς να το εννοεί […].»
Το απόσπασμα, με το οποίο αρχίζει, μάλλον ανορθόδοξα, ο μικρός αυτός πρόλογος, είναι η αρχή του αριστουργηματικού κεφαλαίου «Δύση» του πολυτρόπως εκπληκτικού μυθιστορήματος «Η γραμμή του ορίζοντος». Το έγραψε ο Χρήστος Βακαλόπουλος, που πέθανε στις 29 Ιανουαρίου 1993, τριανταεφτάχρονος. Το παρέθεσα κινημένος από πολλαπλή φιλολογική οπισθοβουλία, συνάμα όμως και από την επιθυμία να παρακινήσω τους αναγνώστες του τόμου αυτού να διαβάσουν τη Γραμμή του ορίζοντος, αφού μάλιστα έχω τη βεβαιότητα πώς ο Παπαδιαμάντης θα τη συνυπέγραφε με αίσθημα πατρικής χαράς. Όσο για την οπισθοβουλία μου, ούτε λόγος ότι καθόλου δεν είναι απαλλαγμένη από εμπάθεια. Πώς να μην σκιρτώ και να μην χειροκροτώ, νοερά και κυριολεκτικά, όταν η Ρέα Φραντζή, παρά την αρνησίσταυρη αδολεσχία χιλιάδων ψύχραιμων και σωφρόνων φίλων, «στέκεται ακίνητη, μαγνητισμένη, μελαχρινή, χωρισμένη και κάνει ντροπαλά το σταυρό της δέκα βήματα από την άκρη του γκρεμού»; […]

Μαρτίνος Νίκος

Έξι σύντομες ιστορίες, με γεύση από θαλασσινό νερό και μυρουδιές από το χώμα της φτωχής κυκλαδίτικης γης μετά την πρώτη φθινοπωρινή βροχή, έρχονται στο προσκήνιο σαν σπιλιάδες, αναζωπυρώνοντας τη φλόγα της μνήμης λίγο πριν το πέπλο της λησμονιάς σκεπάσει για πάντα τα χνάρια που άφησαν στο διάβα τους άνθρωποι απλοί, άνθρωποι του στεριανού και του θαλασσινού μόχθου, που εκφράστηκαν στη ζωή τους με τέχνη και ομορφιά. Έξι σύντομες ιστορίες που σκιαγραφούν στιγμιότυπα από τη ζωή στο νησιώτικο χωριό και στη μικρή παραλιακή πόλη, χτισμένη από πολύ παλιά στην άκρη της αττικής γης• εκεί που οι συνεχείς ριπές του ανέμου, οι σπιλιάδες, αενάως εναποθέτουν ένα λεπτότατο στρώμα σκουριάς και με το μακρύ νησί απέναντί της να αρμενίζει ανάπλωρα μέσα στον χρόνο, στον καιρό της γραιγοτραμουντάνας.

Δείτε την παρουσίαση του βιβλίου εδώ

Ο Πατέρας μου -μύρο το κύμα που τον τύλιξε- δεν είχε σκοπό να με κάμη ναυτικό. – Μακριά, έλεγε, μακριά, παιδί μου, απ’ τ’ άτιμο στοιχειό! Δεν έχει πίστη, δεν έχει έλεος. Λάτρεψέ την όσο θες, δόξασέ την· εκείνη το σκοπό της. Μη κοιτάς που χαμογελά, που σου τάζει θησαυρούς. Αργά-γρήγορα θα σου σκάψη το λάκκο ή θα σε ρίξη πετσί και κόκκαλο, άχρηστο στον κόσμο. Είπες θάλασσα, είπες γυναίκα, το ίδιο κάνει. […]