Τα ελληνικά ποιήματα του Όσιπ Μαντελστάμ

Ezra Pound

[…] Πρώτη φορά έμαθα την ύπαρξη της «Κατάη» διαβάζοντας την αλληλογραφία Γ. Σεφέρη – Ζ. Λορεντζάτου. Αλλά δεν είχα ασφαλώς -όπως πολλοί νεότεροι, υποθέτω- την πρώτη έκδοση της μετάφρασης του Ζήσιμου Λορεντζάτου. Ατυχώς για μένα, καθ’ ότι ευρισκόμενος ως γιατρός εις υπηρεσίαν υπαίθρου, δεν έλαβα γνώση ούτε της δεύτερης έκδοσης, του 1978 από τη Λέσχη. Τις μεταφράσεις των: Τ. Κόρφη. Ν. Σημηριώτη και Η. Κυζηράκου δεν τις είδα ποτέ, απλώς πληροφορήθηκα την ύπαρξή των από το εισαγωγικό σημείωμα του Τάκη Μενδράκου στη δική του μετάφραση. Ακόμα και σήμερα δεν έχω δει καμία. Αγνοώντας λοιπόν κάθε προηγούμενη μεταφραστική προσπάθεια και πιστεύοντας πως μόνον ο Ζ. Λορεντζάτος είχε ασχοληθεί (το 1948), μου φάνηκε ελκυστική η ιδέα ν’ αποπειραθώ μια νέα μετάφραση της «Κατάη». Έτσι από τις αρχές του 1994 άρχισα τη δική μου προσπάθεια με συνεργό μόνον το αγγλικό κείμενο. Προχωρούσα αργά με πολλές επιφυλάξεις και αμφιβολίες για το δόκιμον του εγχειρήματος, οπότε εμφανίστηκε τρία περίπου χρόνια αργότερα η μετάφραση του Τ. Μενδράκου από τις εκδόσεις Άγρα. Τότε βρισκόμουν στο 15ο ποίημα της «Κατάη» και το γεγονός αυτό με αποθάρρυνε ως προς την όποια προοπτική της δικής μου δουλειάς. Ύστερα από την πρώτη ψυχρολουσία, συνέκρινα τη δική μου εργασία με εκείνη του Τ. Μενδράκου και βρήκα αρκετές, αλλά κυρίως σημαντικές, διαφορετικές προσεγγίσεις. Σε μια συζήτησή μου με το Λαρισαίο ποιητή Άγγελο Πετρουλάκη για την εμπλοκή μου στη μετάφραση της «Κατάη» μου αποκάλυψε πως κατείχε τη δεύτερη έκδοση (του 1978) της μετάφρασης του Λορεντζάτου. Μου τη δάνεισε, τη φωτοτύπησα, και διέθετα πλέον ακόμα ένα συγκριτικό μέγεθος. Είδα πως η δική μου μετάφραση βρισκόταν πιο κοντά σ’ εκείνη του Ζ. Λορεντζάτου ως προς το λυρικό μέρος, αλλά μακράν ως προς το γλωσσικό στοιχείο. Έβρισκα δηλαδή πως η γλώσσα του Λορεντζάτου (και απολύτως δικαιολογημένα για την εποχή που εμφανίστηκε) υπάκουε στις απαιτήσεις εκείνης της δημοτικής που τότε ακόμα έδινε σκληρό αγώνα εναντίον της «επίσημης» καθαρεύουσας του ελληνικού κράτους… Κάποιες λέξεις και εκφράσεις μου φαίνονταν να ηχούν περίεργα, ενώ σήμερα, πιστεύω, η γλώσσα μας (η επίσημη πια δημοτική) έχει «λειανθεί» αρκούντως και «ισορρόπησε», αποδεχόμενη τα όσα λόγια στοιχεία εξυπηρετούν το γραπτό ή τον προφορικό της λόγο. Το αντίθετο, έχω τη γνώμη, συμβαίνει με τη μετάφραση του Τ. Μενδράκου. Ενώ δηλαδή η γλώσσα του είναι η σημερινή δημοτική, η τόσο οικεία στην ακοή μας, το λυρικό της στοιχείο ενίοτε θυσιάζεται προς όφελος της πλησιέστερης νοηματικής απόδοσης. Εντέλει έμεινα με την εντύπωση -υποκειμενική ασφαλώς- πως η δική μου μετάφραση προσπαθεί να «διασώσει» το λυρικό στοιχείο (πρωταρχικό ζητούμενο στην ποίηση) και τη φρεσκάδα του σημερινού γλωσσικού μας εργαλείου. […] (Από τον πρόλογο του Κώστα Λάνταβου)