Σύναξη 146

Συμπληρώνονται φέτος 25 χρόνια ἀπὸ τὴν κοίμηση ἑνὸς σπουδαίου θεολόγου τοῦ 20οῦ αἰώνα: Τοῦ π. Δημητρίου Στανιλοάε ἀπὸ τὴ Ρουμανία († 1993). Ὁ Στανιλοάε εἶναι ἀπὸ ἐκείνους τοὺς μεγάλους, οἱ ὁποῖοι δὲν πέρασαν στὴ λησμονιὰ μετὰ τὸν θάνατό τους. Τὸ ἔργο του ἔχει γνωρίσει διάδοση σὲ πολλὲς χῶρες – καὶ στὴ δική μας. Ταυτόχρονα ὅμως εἶναι ἀνάγκη νὰ βαθαίνει ἡ μελέτη τῆς σκέψης του, ὥστε νὰ ἀναδεικνύει τὸ πολυτιμότερο στοιχεῖο τῆς κληρονομιᾶς του: Τὴν δυναμική της, ἡ ὁποία καὶ ἀξιώνει νὰ μὴ μαρμαρώνει ἡ θεολογία, ἀλλὰ νὰ πραγματώνεται μὲ τομὲς καὶ ἀνοίγματα στὸ ἑκάστοτε σήμερα.
Βασικὸς ἄξονας τῆς ὀπτικῆς τοῦ π. Δημητρίου εἶναι ἡ διαλεκτικὴ Σταυροῦ καὶ Ἀνάστασης. Ἡ διαλεκτικὴ ποὺ φέρνει νόημα στὰ ἀνθρώπινα, τὰ ὁποῖα ἀλλιῶς ἀλέθονται καὶ μηδενίζονται ἀπὸ τὴν ἀδάμαστη φθορά. Γιὰ τοὺς ἀνθρώπους τῆς πίστης αὐτὸς ὁ βασικὸς ἄξονας δὲν εἶναι εὔκολα λόγια, εἶναι ἄσκηση καθημερινή.
Αὐτὴ τὴν ἄσκηση λοιπὸν τὴν ἀποτυπώνει μὲ ἕναν ἰδιαίτερο τρόπο τὸ τεῦχος μας αὐτό. Ὄχι μόνο ἐπειδὴ ἐπικεντρώνει στὸν κήρυκά της Στανιλοάε, ἀλλὰ καὶ διότι εἶναι τὸ πρῶτο τεῦχος μετὰ ἀπὸ μιὰ ἀπώλεια τοῦ σπιτικοῦ μας. Στὶς 12 Μαρτίου ἔφυγε ἀπὸ τὴ ζωὴ αὐτὴ ἡ Σωτηρία (Ρίτα) Νέλλα, ἀδερφὴ τοῦ δασκάλου μας καὶ ἱδρυτῆ τῆς Σύναξης Παναγιώτη Νέλλα. Ἀπὸ τὸ τεῦχος 18 (1986), τὸ ὁποῖο ἦταν τὸ πρῶτο μετὰ τὴν κοίμηση τοῦ Παναγιώτη, μέχρι καὶ τὸ τεῦχος 145 (2018), τὸ ὁποῖο τυπώθηκε τὴν ἡμέρα τῆς κηδείας της, ἡ Ρίτα ὑπῆρξε ἡ ἐκδότρια καὶ ὑπεύθυνη κατὰ νόμον τῆς Σύναξης, μὰ πάνω ἀπ’ ὅλα ἡ διακόνισσά της. Κρατώντας ὡς πολύτιμο δῶρο τὸ πνεῦμα προσφορᾶς της, ἡ Σύναξη συνεχίζει κανονικά, μὲ τὶς ἀπαραίτητες τυπικὲς ἀλλαγὲς στὸν τομέα τῆς ἐπιμελητείας.

Στὸ ἀφιέρωμά μας, λοιπόν: Ἕξι μελετητὲς (Γ. Παπαευθυμίου, π. Κ. Μπέργκερ, π. Ντ. Κωστάκης, π. Β. Θερμός, Ν. Ἀσπρούλης, Ντ. Μουντεάνου), ἀπὸ τοὺς ὁποίους οἱ τρεῖς εἶναι Ρουμάνοι ἢ ρουμανικῆς καταγωγῆς (Μπέργκερ, Κωστάκης, Μουντεάνου), προσεγγίζουν ξεχωριστὲς παραμέτρους τοῦ ἔργου του (ἀνθρωπολογία, κοσμολογία, λατρεία, κοινωνικὴ εὐ­θύνη, φιλοσοφία), λαμβάνοντας ὑπόψη τους καὶ μελέτες ποὺ ἔχουν ἐκπονηθεῖ διεθνῶς γιὰ τὸν π. Δημήτριο. Διαπιστώνεται ὅτι χαρακτηριστικὸ τοῦ πνεύματός του εἶναι ἡ ἀνάδειξη τῆς παράδοσης ὡς κίνησης πρὸς τὸ μέλλον, ὡς πηγῆς ριζοσπαστικῶν θεωρήσεων καὶ ὡς τόλμης γιὰ τομὲς οἱ ὁποῖες φέρνουν σὲ συνάντηση διάφορα ρεύματα σκέψης καὶ ἀνοίγουν τὴν Ἐκκλησία στὸν κόσμο.
Ἔτσι ἡ Σύναξη συνεχίζει τὴν μακρὰ πορεία της ὅσον ἀφορᾶ τὴν προβολὴ καὶ τὴ σπουδὴ τῆς στανιλοάειας συμβολῆς. Ὑπενθυμίζουμε ὅτι, πρὶν ἀκόμα ξεκινήσει τὴ Σύναξη, ὁ Παναγιώτης Νέλλας (ὁ ὁποῖος γνωριζόταν προσωπικὰ μὲ τὸν Ρουμάνο θεολόγο) εἶχε ἐμπνευστεῖ καὶ ἐπιμεληθεῖ τὸ βιβλίο τοῦ Στανιλοάε, Γιὰ ἕναν Ὀρθόδοξο οἰκουμενισμό, καὶ εἶχε ζητήσει ἀπὸ τὸν π. Δημήτριο εἰσαγωγὴ καὶ σχόλια στὰ ἔργα τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητῆ Μυσταγωγία καὶ Φιλοσοφικὰ καὶ θεολογικὰ ἐρωτήματα.
Φυσικῷ τῷ λόγῳ, τὸ παρθενικὸ τεῦχος τῆς Σύναξης, τὸ 1982, περιέλαβε κείμενο τοῦ Στανιλοάε. Τὸ 1986 τοῦ ἀφιερώσαμε τεῦχος (τ. 19: «Ὁ πατὴρ Στανιλοάε καὶ ἡ Ὀρθόδοξη Ρουμανία»), καὶ κάθε τόσο ἀπὸ αὐτὸν θηλάζουν τὰ γραπτά μας. Τὸ 2011 κάναμε ἰδιαίτερη ἀναφορὰ στὴ σκέψη του, μὲ ἀ­φορμὴ τὴ δημοσίευση τοῦ κειμένου του «Ἡ χριστιανικὴ ἀντίληψη γιὰ τὸ αἴσθημα εὐθύνης». Τὰ ἀναφέρουμε ὅλα αὐτά, ὥστε ὁ ἐνδιαφερόμενος γιὰ τὸν κόπο τοῦ π. Δημητρίου νὰ ἔχει στὴ διάθεσή του τὶς προσεγγίσεις ὅσο γίνεται πληρέστερα. Πληρέστερα ἀπὸ πλευρᾶς πληροφόρησης, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ πλευρᾶς τρόπου: καί σεβαστικὰ καί δημιουργικὰ καί κριτικά. Καὶ μάλιστα μὲ δεδομένο τὸ ὅτι κάποιοι ἔχουν ζητήσει, ἡ Ρουμανικὴ Ἐκκλησία νὰ ἀνακηρύξει τὸν Στανιλοάε ἅγιο, ὡς «Δημήτριο τὸν Θεολόγο».
Τὸ ἀφιέρωμά μας στὸν Στανιλοάε πλαισιώνεται ἀπὸ μελέτημα τοῦ Θανάση Παπαθανασίου, τὸ ὁποῖο σχετίζεται μὲ ἕνα ὀδυνηρὰ ἐπίκαιρο ζήτημα: τὸ θεμιτὸ ἢ ὄχι τοῦ ἀφορίζειν. Σὲ καιροὺς ἔντασης τοῦ «ἐκκλησιαστικοῦ» τραμπουκισμοῦ, τὸ μελέτημα ἔρχεται νὰ δείξει τὸ βεληνεκὲς ποὺ εἶχε στὴν ἐκκλησιαστικὴ διαδρομὴ τὸ κείμενο τοῦ Φλαβιανοῦ Ἀντιοχείας, «Γιὰ τὸ ὅτι δὲν ἐπιτρέπεται νὰ ἀναθεματίζουμε ζωντανοὺς ἢ πεθαμένους» (Σύναξη 140, 2016, σσ. 23-29). Πρὶν ἀπὸ αὐτὸ εἴχαμε δημοσιεύσει τὸ κείμενο τοῦ π. Θεοδόσιου Μαρτζούχου, «Ἐπιτρέπει ὁ Χριστὸς νὰ καταριέσαι;» (Σύναξη 138, 2016, σσ. 90-94).

Πορευόμαστε…

Θ.Ν.Π. synaxi 146.