Σύναξη 156

Δὲν εἶναι συνηθισμένο νὰ ξεκινᾶμε τὸ προλόγισμα τοῦ τεύχους σχολιάζοντας τὴν ζωγραφιὰ τοῦ ἐξωφύλλου του. Αὐτὴ τὴ φορὰ ὅμως τὸ κάνουμε, γιὰ νὰ ἐκφράσουμε ἔντονα τὶς προθέσεις ἐτούτου τοῦ ἀφιερώματός μας.

Καθὼς γράφονται αὐτὲς οἱ γραμμὲς πλησιάζει νὰ συμπληρωθεῖ χρόνος ἀπὸ τὴν πρόσκρουσή μας μὲ τὴν πανδημία. Καὶ οἱ ἀναταράξεις ἐναλλάσσονται κατὰ ριπάς (αἰφνιδιασμός, ἀγωνία, περιορισμοί, ὑπερβολές, ἀμφιβολίες, ὕφεση, ἀναζωπύρωση, ἡρωισμός, ἀβεβαιότητα, δυσπραγία). Ἡ διάθεση ποὺ πολιορκεῖ τὴν ἀνθρώπινη ψυχὴ εἶναι κατ’ ἐξοχὴν γκρίζα καὶ καταθλιπτική. Στὸ ἐξώφυλλο λοιπὸν τοῦ τεύχους μας αὐτοῦ ἁπλώνεται ἕνα ἔργο φωτεινό, ἐκφραστικὸ τῆς ἀνυπόταχτης ἐλπίδας, ἡ ὁποία τρέφεται ἀπὸ τὴν ἀνοιχτοσύνη τοῦ οὐρανοῦ. Εἶναι ἡ ἐλπίδα ἡ ὁποία δὲν ἐξαντλεῖται στὴν ἀναμονὴ ἐμβολίου καὶ θεραπευτικῆς ἀγωγῆς. Αὐτὰ φυσικὰ καὶ εἶναι καλοδεχούμενα, ἀλλὰ ἡ πραγματικὴ Ἐλπίδα εἶναι κάτι πολὺ περισσότερο, πολὺ ἀπαιτητικότερο. Εἶναι τὸ νὰ αἱμοδοτεῖται ἡ ὕπαρξή μας ἀπὸ ἕνα νόημα ποὺ τὴν ὑπερβαίνει καὶ δὲν σβήνει μαζί της, ἀλλὰ διαποτίζει τὸ κορμί μας, τὴν πράξη μας, τὶς σχέσεις μας, ἀκόμα καὶ τὸν θάνατό μας. Ὄχι αὐτόματα ἢ νομοτελειακά (αὐτὸ δὲν θὰ ἦταν ἐλπίδα, ἀλλά… ἴωση), ἀλλὰ στὸ μέτρο ποὺ ὄντως θὰ λαχταρήσουμε καὶ θὰ δεξιωθοῦμε τὸ δῶρο αὐτῆς τῆς Ἐλπίδας. Εἶναι τὸ μυστήριο τῆς χριστιανικῆς πίστης. Τῆς πίστης ποὺ ἀνέκαθεν ἀναμετριέται μὲ τὴν ἀνθρώπινη εὐαλωτότητα καὶ δὲν «ἀνακαλύπτει» τὴν θνητότητα ὅταν αἴφνης ἐπελαύνει πανδημία. Πέριξ αὐτῆς τῆς Ἐλπίδας ξεδιπλώνονται τὰ κείμενα τοῦ ἀφιερώματός μας, ψηλαφώντας τὴν πάλη τῆς ἐκκλησιαστικῆς συνείδησης μὲ τὴν πανδημία καὶ μὲ τὸν ἑαυτό της.

Ἐξηγῶ τὴ συγκυρία τοῦ ἀφιερώματος. Στὸ τεῦχος Ἰουνίου σημειώναμε τὰ ἑξῆς:

Ἡ πανδημία τοῦ νέου κορονοϊοῦ ἔχει σηκώσει ἕνα ὀργιῶδες τσουνάμι θεολογικῶν ζητημάτων. Πολλὰ ἀπ’ αὐτὰ φαντάζουν ὁλοκαίνουργια, πολλὰ μοιάζουν ξεσπάσματα πρωτύτερων ἀποστημάτων. Καὶ τὰ ξεσπάσματα μπορεῖ ἄλλοτε νὰ φανερώνουν κακοφόρμιση, ἄλλοτε νὰ φέρνουν ὀδυνηρὴ ἀνακούφιση. Δύσκολο νὰ δεῖ κανεὶς καθαρά, μὲ σηκωμένη ἀκόμα τὴν ἀντάρα (ἀντάρα προβλημάτων, ἀλλὰ καὶ ἀντάρα κειμένων, τὰ ὁποῖα πλημμυρίζουν τὸ διαδίκτυο μὲ τὴν χαοτικὴ εὐκολία ποὺ αὐτὸ παρέχει). Ἀλλά, ἀντάρα – ξεαντάρα, χρειάζεται νὰ παλεύουμε τὴν περπατησιά μας! Τὴν «Σύναξη» λοιπὸν τὴν ἀπασχολεῖ ἐξαιρετικὰ τὸ θέμα κι ἔχουμε ἀνασκουμπωθεῖ νὰ τὸ ψηλαφήσουμε, μὲ διάθεση ὅπως πάντα κριτικοῦ καὶ προσευχητικοῦ στοχασμοῦ. Στὸ ὀργιῶδες τσουνάμι χρειάζεται ἐργώδης σπουδή! Πιθανολογοῦμε ὅτι θὰ μπορέσουμε νὰ τὸ κάνουμε ἀφοῦ περάσει καὶ τὸ ἑπόμενο τεῦχος¹.

Πράγματι, τὸ ἑπόμενο τεῦχος (Σεπτεμβρίου) εἶχε ἄσχετο θέμα (τὸν «Διάλογο»). Μὲ ἕνα μόνο κείμενο στοχασμοῦ γιὰ τὴν πανδημία, ὡς προανάκρουσμα τῆς συζήτησης ποὺ εἴχαμε ἀναγγείλει. Ἡ ἀμφιθυμία μας γιὰ τὸ ἂν ἔχει πιὰ κατακάτσει ἡ ἀντάρα κι ἂν ἔχουμε πιὰ ἀποκτήσει τὴν ἀπαραίτητη ἀπόσταση ἡ ὁποία ἐπιτρέπει τὴν εὐρύτερη ματιά (ἐπιτρέπει δηλαδὴ τὸ καλύτερο πλησίασμα. Όχι τὴν ἀπομάκρυνση), μᾶς βασάνισαν ἀρκετά. Ἂς θυμηθοῦμε ὅτι στὴν ψυχολογία ὅλων μας κατὰ τὸν Αὔγουστο, Σεπτέμβριο καὶ σχεδὸν ὁλόκληρο τὸν Ὀκτώβριο. Ο ἐγκλεισμός (lockdown) ἀφοροῦσε τὸ παρελθόν – τὴν ἄνοιξη ποὺ πέρασε. Τὴν ὥρα ὅμως ποὺ γράφεται αὐτὸ τὸ Προλογικό, ἔχει ἐπέλθει νέα ἀλλαγὴ τοῦ συνολικοῦ τοπίου. Mὲ ἐπιβολὴ κάποιων μέτρων ἀπὸ τὶς 2 Νοεμβρίου καὶ μὲ γενικευμένο ἐγκλεισμὸ ἀπὸ τὶς 7 Νοεμβρίου³. Καὶ δὲν μποροῦμε νὰ πιθανολογήσουμε πῶς θὰ εἶναι ἡ κατάσταση ὅταν, μὲ τὸ καλό, ἐκδοθεῖ τὸ τεῦχος, δηλαδὴ μερικὲς μέρες πρὶν ἀπὸ τὰ Χριστούγεννα. synaxi 156.

Πέρα ἀπὸ αὐτό, μᾶς ἀπασχόλησε πολὺ ἡ μεγάλη συνθετότητα καί τῶν ζητημάτων καί τῶν ἀπόψεων ποὺ ἔχουν διατυπωθεῖ. Σὲ κάθε συζήτηση, σὲ ὅλη τὴν κοινωνία, διαπιστώνονται πλήρεις διαφωνίες, πλήρεις συμφωνίες καὶ τεράστιας ποικιλίας ποσοστώσεις σὲ ἐν μέρει διαφωνίες καὶ ἐν μέρει συμφωνίες! Ὅτι καὶ μεταξὺ ἐπισκόπων ὑπάρχουν τεράστιες διαφωνίες (στὴν πραγματικότητα πολὺ διαφορετικὲς θεολογίες), εἶναι κοινὸς τόπος. Σὲ ὅλο τὸ εὖρος τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ χώρου καὶ τῶν ἐκκλησιασμάτων ἡ βαναυσότητα στὴν ὑποστήριξη τῶν ἀπόψεων δίνει συχνὰ τὸν κυρίαρχο τόνο. Σὰν νὰ τελοῦμε σὲ ἀνομολόγητο σχίσμα! Εἶναι βαριὰ καὶ ἐπώδυνη αὐτὴ ἡ κουβέντα, ἀλλὰ ὅσοι ζοῦν αὐτὸ τὸν χῶρο γνωρίζουν ὅτι ἡ ἀμετροέπεια, ἡ ἐπιθετικότητα, ἡ στοχοποίηση διαφωνούντων ἀποτελοῦν πραγματικὴ πνευματικὴ πανδημία! Καὶ βεβαίως ἡ μεγαλύτερη ἀθλιότητα εἶναι ἡ ἀθλιότητα ποὺ διαπράττουμε χάριν, τάχα, τοῦ Χριστοῦ! Τό ’χει πεῖ ἀπὸ αἰῶνες ὁ σοφός: «Καλύτερο τὸ συναπάντημα μὲ ἀρκούδα ποὺ τῆς πῆραν τὰ μωρά της, παρὰ μὲ ἀνόητο τὴν ὥρα ποὺ παραφρονεῖ» (Παροιμ. 17:12).

Τὰ κείμενα τοῦ ἀφιερώματος εἴπαμε νὰ τὰ γράψουν μέλη τῆς Συντακτικῆς Ἐπιτροπῆς μας. Σὲ αὐτὰ ἀποτυπώνεται ἡ κοινή μας ἔγνοια, ὁ κοινὸς ἐναγκαλισμὸς τῆς ἐν ἡμῖν ἐλπίδος. Αλλὰ καὶ ὁ διάλογος – ποὺ πάντα θάλλει στὸ θεολογικό μας ἐργαστήρι. Ὅλα τὰ κείμενα γράφτηκαν μέχρι τὶς 23 Ὀκτωβρίου (λόγω τῶν προθεσμιῶν ποὺ ἐπιβάλλει ἡ ἔντυπη ἔκδοση), ἀλλὰ ξεπερνοῦν τὴν στενὴ ἐπικαιρότητα. Καθ’ ὅσον βασικὴ ἐπιθυμία ὅλων τους εἶναι ἡ ἀνίχνευση τῶν διηνεκῶν κριτηρίων τῆς πίστης καὶ τῆς ἐκκλησιαστικότητας. Καὶ δημοσιεύονται μὲ τὴν ἐπίγνωση πὼς εἶναι πολλὰ τὰ θέματα ποὺ ἔχουν ἀναδυθεῖ, πολλὰ αὐτὰ ποὺ θὰ ἀναδυθοῦν, καὶ πολλὲς οἱ κρίσεις ποὺ χρειάζεται νὰ κριθοῦν. Κρατᾶμε ἀπὸ τώρα ἀνοιχτὸ τὸ ἐνδεχόμενο νὰ ἐπανέλθουμε.

Η ρήξη με το μηδέν (2η Έκδοση)!   Βιβλίο Θανάση Παπαθανασίου «Η ΡΗΞΗ ΜΕ ΤΟ ΜΗΔΕΝ – Σφηνάκια Πολιτικής Θεολογίας».

synaxi 156