Θεολογία

Σπυριδούλα Αθανασοπούλου – Κυπρίου

Έμφυλα κείμενα χριστιανικής παρουσίας, ιστορίας, κρίσης και ελπίδας

Το όριο καθορίζει, χωρίζει και διακρίνει, περιγράφει το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί κανείς να κινηθεί χωρίς να εξαντληθεί, χωρίς να παραβεί κανόνες, χωρίς να διακινδυνέψει. Το όριο αποτελεί το ίχνος μιας κρίσης που προσπαθούμε να διαχειριστούμε. Το όριο συνοδεύει την πεπερασμένη ανθρώπινη κατάσταση. Το όριο ανταγωνίζεται τη ρευστότητα και δεν διευκολύνει τη συμφιλίωση. Το όριο ελευθερώνει εκείνους που το θέτουν. Το όριο τιμωρεί όταν αποκλείει, ενώ φροντίζει τραυματισμένους από εμπρόθετη βία. Το όριο είναι φάρμακο και φαρμάκι. Σε κάθε περίπτωση το «έως εδώ» είναι δραματικό. Τα κείμενα του βιβλίου γράφτηκαν σε μια εποχή στο όριο. Θέματα και ερωτήματα που γεννιούνται και αναδεικνύονται, βρίσκονται στο όριο επιστημονικών πεδίων έρευνας, στο όριο της αντοχής σε μια κρίσιμη εποχή, στο όριο κάθε είδους στερεοτύπων, στο όριο των έμφυλων διακρίσεων. Μπορεί κάποια να είναι χριστιανή και αριστερή. Μπορεί η αγαμία να αποτελέσει απελευθερωτική πρόταση για μια γυναίκα. Μπορεί ένα χριστιανικό κήρυγμα να αποτελεί performance. Μπορεί μια μέρα να δούμε γυναίκες ιερείς στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Έχει μέλλον η φεμινιστική θεολογία. Μπορεί κανείς να βρει λύτρωση με τη βοήθεια της Sarah Kane. Επιτρέπεται ένα γυναικείο punk συγκρότημα να τραγουδάει σε μία εκκλησία. Υπάρχει δυνατότητα να ξεπεραστεί το όριο μία μέρα χωρίς να τραυματιστεί κανείς. Μπορώ να κοιτάξω προς την Εκκλησία και να βρω ελπίδα. Να επαναστατήσω ή να συμμορφωθώ κάνοντας υπομονή.

Η θεία ευσπλαγχνία και η απώλεια του Ιούδα
Ερμηνεία κειμένων των ιερών Πατέρων

Κατὰ τὶς ἀκολουθίες τῆς Μεγάλης Πέμπτης, ζοῦμε ἀκραῖες ὑπαρξιακὲς καταστάσεις: ἀπὸ τὴ μία, ἡ τραγικὴ πτώση τοῦ Ἰούδα, ποὺ ἀπὸ Μαθητὴς τοῦΧριστοῦ κατακρημνίζεται στὸν Ἅδη τῆς ἀμετανοησίας, ἀπὸ τὴν ἄλλη, ἡ μετάνοια τῆς πόρνης, ποὺ ἀνυψώνεται ἀπὸ τὴν ἄβυσσο τῆς ἁμαρτίας στὰ κράσπεδα τοῦ Παραδείσου. Ἕνα ἐρώτημα πλανιέται ἀνὰ τοὺς αἰῶνες: «Γιατί ἡ εὐσπλαχνία τοῦ Χριστοῦ δὲν ἔφερε σὲ ἐπίγνωση τὸν Ἰούδα, ὥστε νὰ μὴν ἀποτολμήσει τὴν προδοσία.»Ἐντυπωσιάζει ὁ ἀριστουργηματικὸς τρόπος χειρισμοῦ τοῦ θέματος ἀπὸ τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο. Περιγράφει πλῆθος ἐνεργειῶν, μὲ τὶς ὁποῖες ὁ Χριστὸς ἐπιχειροῦσε διακριτικά, σεβόμενος τὸ αὐτεξούσιο, νὰ τὸν φέρει σὲ ἐπίγνωση. Ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ μετανοήσει μὲ τὴν βία, παρὰ μόνο μὲ τὴν δική του προαίρεση, ἀφοῦ ὁΘεὸς μᾶς ἔπλασε ἐλεύθερα ὄντα, κατ’ εἰκόνα Του, καὶὄχι ἁπλὲς μαριονέτες:«Ἐπειδὴ γὰρ κυρίους ἡμᾶς ἐποίησε καὶ τῆς τῶν φαύλων καὶ τῆς τῶν ἀγαθῶν πράξεων αἱρέσεως, καὶ ἑκόντας εἶναι βούλεται καλούς· διὰ τοῦτο, ἂν μὴ βουλοίμεθα, οὐ βιάζεται οὐδ’ ἀναγκάζει·» (σελ. 46). Στοὺς δύο αὐτοὺς ἄξονες, εὐεργετικές-διακριτικὲς θεῖες ἐνέργειες καὶ κατάχρηση τοῦ αὐτεξούσιου μὲ ἐναντίωση καὶ ἀμετανοησία, πλέκεται τὸ δράμα τοῦ Ἰούδα…

Μοναχός Μωυσής Αγιορείτης

Στον παρόντα τόμο περιέχονται 35 εισηγήσεις ή ομιλίες, που πραγματοποιήθηκαν σε διάφορες πόλεις της Ελλάδος και του εξωτερικού, κατά την περασμένη δεκαετία, σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια. Το Άγιον Όρος και ό,τι έχει σχέση με αυτό, με πρόσωπα και πράγματα, είναι το κύριο θέμα των εισηγήσεων. Το Άγιον Όρος είναι ένας χώρος ποικίλα πλούσιος, ανεξερεύνητος ακόμη, που έχει πολλά να προσφέρει στους αναζητητές του γνήσιου, του ιερού, του ωραίου και του αληθινού. Τα κείμενα αυτά, άλλα δημοσιευμένα κι άλλα μη, σκόρπια καθώς ήταν, συνάχθηκαν εδώ κι αποτέλεσαν τον τόμο αυτό, που προσφέρεται προς μελέτη στους φίλους του ιερού Άθωνος, τους πολλούς κι ένθερμους φιλοαθωνίτες.

Σταύρος Δ. Γριμάνης

Οι αγιολογικές αντιλήψεις στα εκδεδομένα ελληνικά εγκώμια προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου

Υμναγιολογικά Κείμενα Μελέτες – 11

Η αγιολογία ως κλάδος της ευρύτερης θεολογικής επιστήμης είναι υποχρεωμένη, ορισμένες φορές, να αντιμετωπίζει λεπτά ζητήματα. Τέτοιο ήταν και είναι το ζήτημα της ιστορικότητας των προσώπων ορισμένων αγίων της Εκκλησίας. Το πρόβλημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο, όταν η έρευνα συναντά προβλήματα σε πρόσωπα αγίων, τα οποία έχουν γίνει ευρέως αποδεκτά από την εκκλησιαστική συνείδηση. Παράδειγμα μοναδικό το πρόσωπο του αγίου μεγαλομάρτυρας Γεωργίου: Ελάχιστες αγιολογικές προσωπικότητες γνώρισαν πόλεμο από την πένα ερευνητών, όσο ο άγιος Γεώργιος, αλλά και ελάχιστες τιμήθηκαν τόσο πολύ από τους πιστούς της Εκκλησίας κάθε εποχής. Ανατολικοί και Δυτικοί Χριστιανοί, ακόμη και αλλόθρησκοι, όπως μερίδες μουσουλμάνων, τον τίμησαν και τον τιμούν εξαιρετικά. Από την επιστημονική έρευνα ειπώθηκαν πολλά για τον εν λόγω άγιο σε σχέση με τα κείμενα, που σώζουν το Μαρτύριό του σε όλες σχεδόν τις εκδοχές του και τις μεταφράσεις του. Ωστόσο, μια πολύ σημαντική ομάδα πηγών για την αγιολογία παραβλέφθηκε ή τουλάχιστον δεν εξετάστηκε, όπως θα έπρεπε: τα εγκώμια. Η ιδιαιτερότητα των εν λόγω κειμένων έγκειται στον ίδιο το σκοπό τους: την απαγγελία ενώπιον των πιστών κατά την διάρκεια μιας λατρευτικής σύναξης. Η αμεσότητα του κειμένου στη σχέση των δύο πόλων (ποιητή-ακροατή) δίνει στα κείμενα αυτά μια εξαιρετικότητα στα πλαίσια των πηγών της αγιολογίας γενικά και του ζητήματος του αγίου Γεωργίου ειδικότερα. Τα κείμενα αυτά, δημιουργήματα ως επί το πλείστον σπουδαίων ρητόρων, αλλά και θεολόγων, κρύβουν από τη μια την πολύ σημαντική οπτική του ποιητή-ομιλητή για το εξεταζόμενο θέμα και από την άλλη σχηματίζουν σαφώς τα όρια αποδοχής του εκ μέρους της εκκλησιαστικής κοινότητας. Τα δύο αυτά, σε συνδυασμό με μορφολογικούς και ευρύτερα ιστορικούς παράγοντες, προσδίδουν στο είδος των αγιολογικών εγκωμίων την μεγάλη σημασία του για την αγιολογική έρευνα. […] (από τον πρόλογο του βιβλίου)

Σταύρος Σ. Φωτίου

Αυτό το μικρό βιβλίο, συνιστά προσπάθεια ευσύνοπτης παρουσίασης των διαφόρων πτυχών της χριστιανικής αγιότητας. Η φιλανθρωπία του Θεού και η φιλοθεΐα του ανθρώπου· η διακονία του συνανθρώπου και η προστασία της φύσης· η θεία χάρη και η ανθρώπινη προσπάθεια· η ελευθερία που αγαπά και η αγάπη που ελευθερώνει· ο έμπρακτος λόγος και η έλλογη πράξη· ο έσωθεν φωτισμός και η κοινωνική μαρτυρία· η κατάφαση της ιστορίας και η δημιουργική ανάταση είναι μερικές όψεις της αγιότητας.

Αγόρας Κωνσταντίνος

Μελετήματα γύρω από θέματα (βιο)θεολογίας και (βιο)ηθικής, σε χριστόνομη προσωποκεντρική προοπτική για τη σύγχρονη νεωτερικότητα

Μπορεί άραγε η ορθόδοξη Εκκλησία να έχει δικό της δημόσιο, πρωτότυπο λόγο μαρτυρίας στη βιοηθική, με χριστιανική αφετηρία αλλά και σε ανοι­κτό διάλογο προς την κοσμική  βιοηθική; Ή μήπως θα πρέπει να επαναλαμβάνει, άκριτα πολλές φορές, απόψεις που έχουν ήδη διατυπωθεί είτε από την κοσ­μι­κή πλευρά (φιλοσοφική και επιστημονική) είτε από άλ­­λες χριστιανικές παραδόσεις (θεολογικές μη ορ­θό­δο­ξες), οι οποίες απόψεις τόσο οι μεν όσο και οι δε εν­δέ­χεται να είναι τελικά αντίθετες προς τις ορθόδοξες αν­θρω­πολογικές και ηθικές παρα­μέ­τρους;

Ποια μπορεί να είναι η συμβολή της ορθό­δοξης θεολογίας στην αντιμετώπιση επιμέρους ζητη­μάτων βιοηθικής (λ.χ. ευθανασία, αμβλώσεις, μετα­μοσχεύ­σεις, πειραματισμοί), όπως αυτά τίθενται στο σύγχρονο ιστορικοπολιτισμικό πλαίσιο και διαμορ­φώ­νονται σύμ­φω­να με τα τρέχοντα επιστημονικά δε­δο­μέ­να;

Τα έξι μελετήματα του τόμου επιδιώκουν να ανταποκριθούν στο αίτημα η Εκκλησία «να μπορέσει να διαλεχτεί με το απρόσμενο παρόν, να υπερασπιστεί την ανθρωπιά, να μαρτυρήσει τη σφραγίδα του Θεού πάνω στην κτίση και να αρνηθεί να καταντήσει κήρυκας του τρόμου και της απόγνωσης».

recently published.