Τελετουργικός Διαφωτισμός (Μικρό σχήμα)

Ο Σπύρος Τέγος είναι επίκουρος καθηγητής φιλοσοφίας στο τμήμα φιλοσοφικών και κοινωνικών σπουδών του πανεπιστημίου Κρήτης. Στο μεταίχμιο ιστορίας της φιλοσοφίας, φιλοσοφικής ανθρωπολογίας και διανοητικής ιστορίας, η πρόσφατη έρευνά του επικεντρώνεται σε μια σκεπτικιστική φιλοσοφική ανθρωπολογία των καλών τρόπων, της αγένειας, της διαφθοράς και της σάτιράς των στον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό.

ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ:Ο ΝΤΕΙΒΙΝΤ ΧΙΟΥΜ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ, ΤΙΣ ΙΕΡΟΤΕΛΕΣΤΙΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΟΣΜΙΚΕΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΟΔΟ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. ΦΥΣΙΚΗ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗ ΣΤΟΝ HUME. Πεποίθηση και φυσική πεποίθηση. Φυσική πεποίθηση. Φυσική και θρησκευτική πεποίθηση. Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΣΤΗ ΧΙΟΥΜΙΑΝΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΦΥΣΗΣ. Η ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΗ «ΑΛΗΘΙΝΗ ΘΡΗΣΚΕΊΑ» ΣΤΟΝ HUME. Η ΔΙΑΚΡΙΤΗ ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΙΕΡΟΤΕΛΕΣΤΙΩΝ ΕΝΤΟΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ. Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΙΕΡΟΤΕΛΕΣΤΙΕΣ ΣΤΙΣ ΚΟΣΜΙΚΕΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ. ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: ΙΕΡΟΤΕΛΕΣΤΙΕΣ, ΚΟΣΜΙΚΕΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΤΟΝ J.-J. ROUSSEAU. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΑΛΩΝ ΤΡΟΠΩΝ: Η ΕΥΓΕΝΕΙΑ ΣΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ. ΤΑ ΗΘΗ ΚΑΙ Η ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥΣ: MONTESQUIEU ΚΑΙ ROUSSEAU. ΕΘΙΜΟΤΥΠΙΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ ΣΤΟΝ ROUSSEAU. ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΤΟΝ ROUSSEAU. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.

Τι ακριβώς σημαίνει κοσμική τελετουργία ή τελετουργική εθιμοτυπία πλήρως αποσυνδεδεμένη από θρησκευτικά συμφραζόμενα; Το ζήτημα των κοσμικών τελετουργιών και εθιμοτυπιών εν γένει τίθεται σπάνια και σε κάθε περίπτωση προσλαμβάνεται ως περιφερειακής σημασίας. Πρόκειται, άραγε, για την αντικατάσταση των θρησκευτικών με κοσμικές και πολιτικές τελετουργίες ή για sui generis κοσμικές τελετουργίες, αυτόνομες σε σχέση με τις ιεροτελεστίες στις οποίες προσομοιάζουν χωρίς να είναι ίδιας τάξης; Με άλλα λόγια, πρόκειται για αλλαγή παραδείγματος ή για αλλαγή ρόλων και ονομάτων αλλά με τη διατήρηση των ίδιων λειτουργιών; Κύριος στόχος αυτού του δοκιμίου είναι να συνδέσει ιεροτελεστίες, κοσμικές και πολιτικές τελετουργίες και να υπογραμμίσει την τελετουργική φύση των κωδικοποιήσεων της ευγένειας σε δύο σημαντικούς φιλοσόφους του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού: τον David Hume και τον Jean-Jacques Rousseau. Φιλοδοξία αυτού του δοκιμίου είναι να προχωρήσει πέραν της συμβατικής καταδίκης, την οποία σε πολλά σημεία μοιράζονται οι Hume και Rousseau, του φετιχισμού των θρησκευτικών και μη τελετουργιών, που ανάγονται άρδην στη μηχανική τήρηση αδρανών, κενών τύπων. Αντίθετα, αναδεικνύεται στον ύστερο Hume το κοινό νήμα που συνδέει τη θετικότητα των ιεροτελεστιών με τις κοσμικές τελετουργίες ως στοιχεία εξευγενισμού των εμπορικών κυρίως ηθών κατά την πρόοδο του πολιτισμού. Τονίζεται από την άλλη πλευρά η έμφαση του Rousseau στις πολιτικές τελετουργίες στο πλαίσιο της πολιτικής θρησκείας, τις οποίες θεωρεί αναπόσπαστο τμήμα των δημοκρατικών ηθών.

teletourgikos diafotismos