Η αρχή της ευθύνης

Τροχός και φωτιά . Εφευρέσεις και ανακαλύψεις. Στα χέρια του ανθρώπου η τεχνολογία έχει πάντα δυο χρήσεις. Μία που χτίζει πολιτισμούς και μία που τους καταστρέφει. Η διαφορά σήμερα με το παρελθόν είναι ότι τότε η κακή χρήση της τεχνολογίας μπορούσε να καταστρέψει το τώρα. Σήμερα μπορεί να καταστρέψει και το μέλλον.  Σ αυτό ακριβώς το σημείο έρχεται ο Χανς Γιώνας να επισημάνει την σημασία που έχει ο τρόπος που θα διαχειριστεί ο σύγχρονος άνθρωπος τις νέες δυνατότητες. Ένας τρόπος που δεν βασίζεται στον φόβο και τον αποκλεισμό, αλλά στην διάκριση, την υπευθυνότητα και σε μια νέα ηθική την οποία οφείλουμε να αναπτύξουμε. Μια ηθική που δημιουργείται όταν αναλογιζόμαστε την ευθύνη απέναντι στον εαυτό μας, το περιβάλλον και τις μελλοντικές γενιές. «Ἂν ὁ διάλογος γιὰ τὴν ἠθικὴ μπορεῖ νὰ συνεισφέρει κάτι στὸν ἀγώνα τοῦ ἀνθρώπου νὰ ἐπιζήσει πέρα ἀπὸ τὸν παρόντα αἰώνα, χρειαζόμαστε ἀκριβῶς τέτοιου εἴδους ἐργασία γιὰ νὰ προγραμματίσουμε τὰ ἀναγκαῖα βήματα. Χωρὶς νὰ αὐταπατᾶται, ἀλλὰ καὶ χωρὶς νὰ ἀπελπίζεται, ὁ Χανς Γιώνας μᾶς φέρνει ἐνώπιον τῶν ζητημάτων ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἐξαρτᾶται τὸ ὁποιοδήποτε μέλλον μας». David Levy, Times Higher Education Supplement

Η αρχή της ευθύνης, η οποία διόλου τυχαία ξεκινά παραθέτοντας το περίφημο χορικό της Αντιγόνης για την δεινότητα του ανθρώπου. Μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα αρχαιοελληνικό έργο, λόγω της καθοριστικής σημασίας την οποία διαδραματίζουν σ’ αυτήν οι έννοιες της ύβρεως και του αυτοπεριορισμού. Το ανθρώπινο πράττειν στη σκέψη του Jonas οφείλει να διέπεται από το δέος που η ανθρωπότητα μοιάζει ν’ απώλεσε βαθμιαία στην νεωτερικότητα αποκτώντας μιαν αυτοπεποίθηση στα όρια της οίησης. Η αρχή της ευθύνης προκρίνει την φρόνηση έναντι της αισιοδοξίας της ισχύος, συνιστώντας ταυτόχρονα μια ηθική θεωρία ριζικά πολιτική, διότι απευθύνεται πρωτίστως στον Δήμο και ακολούθως στον μεμονωμένο άνθρωπο. Στις μέρες μας, όπου στις προκλήσεις τις οποίες καλείται ν’ αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα, προστίθεται η ανάδυση της τεχνητής νοημοσύνης, η διαφύλαξη της εικόνας του ανθρώπου στην οποία μας προτρέπει ο Jonas καθίσταται επιτακτικότερη και αναγκαιότερη από ποτέ. Από τον πρόλογο του βιβλίου…