Σύναξη 167

Στο παρόν τεύχος έχουμε τις εξής συμβολές, οι οποίες πασχίζουν να βαθύνουν και να πλατύνουν τον προβληματισμό:

Ο π. Αντώνιος Πινακούλας εξηγεί ποιο είναι σήμερα το επίδικο ζήτημα, εξετάζοντας την αναμέτρηση της Εκκλησίας με την μαγεία κατά την ύστερη αρχαιότητα (την εποχή δηλαδή της συνάντησης της Εκκλησίας με τον μεγάλο κόσμο). Από την άλλη, ο Στρατής Ψάλτου παρουσιάζει πώς προσεγγίζει τη μαγεία η Κοινωνική Ανθρωπολογία. Ένα πεδίο που διαπλέκεται εξαιρετικά με την θεολογία και την διαπολιτισμική εμπειρία της Εκκλησίας. Ο δε Θανάσης Παπαθανασίου ανιχνεύει τον παραλογισμό του γεγονότος ότι η μαγική νοοτροπία έχει βαθιές ρίζες στην ίδια την εκκλησιαστική ζωή.

Κατόπιν ο π. Βασίλειος Θερμός σκιαγραφεί το προσκύνημα, αφ’ ενός στον κοσμικό και αφ’ ετέρου στον εκκλησιαστικό χώρο, και εντοπίζει το ειδικό βάρος του καθενός και τις συνοδούς στρεβλώσεις. Ο Γιώργος Κόρδης καταδεικνύει τις βαθιές αλλοιώσεις που έχει υποστεί, στο όνομα της ευσέβειας, η θεολογία, η δημιουργία και η χρήση των εικόνων. Παράλληλα, ο Διονύσης Σκλήρης μελετά, επίσης σε σχέση με τις εικόνες, την ρήξη με την μαγική κατανόηση. Ρήξη την οποία οφείλει να κομίζει και να διακονεί η Εκκλησία.

Το άνοιγμα της θεματικής βεντάλιας συνεχίζεται: Ο Παντελής Λεβάκος εξετάζει πώς προέκυψε και επιβλήθηκε, με συμφραζόμενα ενός μαγικού αυτοματισμού, η συγχωρητική ευχή η οποία διαβάζεται σε κηδείες αποκλειστικά από αρχιερείς και όχι και από πρεσβύτερους. Ο π. Βασίλειος Χριστοδούλου πιάνει άλλο ιδιαίτερο νήμα, την παρουσία του μαγικού και την εννόηση του θαύματος στον κόσμο του κινηματογράφου – και στην συνείδηση που εκφράζει ή καλλιεργεί αυτός. Ο π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος επικεντρώνει στις παραμορφώσεις που επιφέρει το «Άγιο Φως», το οποίο παραλαμβάνεται από τα Ιεροσόλυμα (το κείμενο αποτελεί και μια μαρτυρία ότι οι παραμορφώσεις αυτές επισημαίνονται από την νήφουσα εκκλησιαστική συνείδηση από καιρό). Στη συνέχεια ο Δημήτρης Γιαμαλής εκθέτει βιωματικά πώς  η πεποίθηση περί ιερότητας της εν χρήσει λειτουργικής γλώσσας ολισθαίνει σε μαγική αντίληψη. Τέλος ο π. Γεώργιος Μπασιούδης συνοψίζει την προσφορά του μακαριστού π. Αλεξάνδρου Σμέμαν στο όλο ζήτημα, καθώς μάλιστα φέτος συμπληρώνονται 40 χρόνια από την εκδημία του (13-2-1983). Σύναξη 167

Αυτά, προσώρας. Στο επόμενο τεύχος θα έχουμε τη συνέχεια της «Μαγικής εκκλησιαστικότητας» με μελετήματα για το θαύμα, την γυναικεία «ακαθαρσία», τον αγιασμό, τις ευχές κατά της μαγείας, την ψυχολογία του μαγικώς θρησκεύοντος, την ορθή τιμή προς τα λείψανα, την πεποίθηση ότι αρκεί καθαυτήν η ανάγνωση των ευχών της θείας λειτουργίας ανεξάρτητα από την λογική σειρά και θέση τους κλπ.

«Εν μέρει εθνικός, κι εν μέρει χριστιανίζων».

Ταιριάζει σε πολλούς σημερινούς (παραδοσιακούς κατά δήλωσή τους, μεταμοντέρνους στον τρόπο τους), αυτή η σκιαγράφηση του αλαζονικού Μυρτία στα μέσα του 4ου αι., δια ποιητικής ενοράσεως Κωνσταντίνου Καβάφη. Από τον 4ον αιώνα μέχρι τον 21ο, μιας μαγγανείας δρόμος! Και δείτε! Σε τούτη την άμικτη μίξη, ο «εθνικός» μένει «εθνικός», ενώ αυτό που απομένει από τον χριστιανό είναι ένας «χριστιανίζων». Όπως ακριβώς στην άμικτη μίξη μαγείας και εκκλησιαστικότητας: ηττάται το δεύτερο συνθετικό.

Μα, το σπουδαιότερο: Όλα αυτά, όχι προς μεμψιμοιρία! Όλως αντιθέτως, για λαχτάρα καθάριου αγέρα από τον ζωντανό Θεό, τον απελευθερωτή από κάθε δουλεία – είτε «βέβηλη», είτε «ιερή».

Περισσότερα τεύχη της Σύναξης δείτε εδώ