Καλλίπολις Ψυχή

Στέλιος Ράμφος

Διαλέξεις για το Είναι και χρόνος του Χάιντεγγερ.

Με το βιβλίο αυτό και με την δημοσίευσή του θέλησα να συμμετάσχω, κατά δύναμιν, στην γεμάτη ενδιαφέρον υποδοχή που επιφυλλάσουν οι νεώτερες γενιές των διανοουμένων μας σε ό,τι φέρνει την σφραγίδα της σκέψεως του Γερμανού φιλοσόφου και σε ότι πρωτοτύπως την εκφράζει. Από την δική μου βεβαίως σκοπιά: Θεωρώ πως το έργο του Χάιντεγγερ είναι ανάγκη να το προσλάβουμε, πέρα από την σαγήνη του, στην ενεργό του διάσταση, συνυφασμένη όχι μόνο με την μεσοπολεμική αγωνία της Ευρώπης, που εξέθρεψε τους εφιάλτες του εθνικοσοσιαλισμού και του κομμουνιστικού ολοκληρωτισμού, αλλά και με τον μεταπολεμικό μεταμοντερνισμό, το οποίου το ιστορικό τέλος φαίνεται να υπογράφει η σημερινή «οικονομική» κρίση με τα συμπαρομαρτούντα της.

Στέλιος Ράμφος

Αφορμές πνευματικού αναπροσανατολισμού

Το βιβλίο αυτό δεν το περίμενα: γράφτηκε σαν παρένθεση κατά παραγγελίαν. Τον Νοέμβριο 1994 καθημερινή εφημερίδα μου ζήτησε επίμονα μακράς πνοής κυριακάτικη ολοσέλιδη συνεργασία με θέματα δικής μου επιλογής. Συμφώνησα υπό τον όρο τα άρθρα να εκτυπωθούν στα ελληνικά -δηλαδή με το πολυτονικό σύστημα-, πράγμα το οποίον η διεύθυνση απεδέχθη, οπότε άρχισα να γράφω και να παραδίδω κείμενα. Η έναρξη των δημοσιεύσεων είχε ορισθεί για την Πρωτοχρονιά 1995. Όταν όμως έφθασε η ώρα, η δημοσίευση ανεβλήθη και συνέχισε να αναβάλλεται, ενώ εξακολουθούσα να παραδίδω υλικό, μέχρις ότου ζητώντας προς τα μέσα του Μαΐου να σαφηνισθεί επιτέλους η κατάσταση μου διεμηνύθη, χωρίς περισσότερες εξηγήσεις, ότι η συνεργασία με την εφημερίδα ματαιώνεται. Εν τω μεταξύ η σειρά των άρθρων, πλην του τελευταίου, ήταν έτοιμη και δεν μου έκανε καρδιά να μην τη συμπληρώσω. Αλλά τώρα δεν με απασχολούσε πια το ευρύ κοινό της εφημερίδας και το άρθρο μετεβλήθη σε αρκετά απαιτητικό και εκτενές μελέτημα: βρήκα την ευκαιρία να εξηγηθώ εν τινι μέτρω για τον χαρακτήρα της εξατομικεύσεως. Η «ευκαιρία» τούτη ίσως κράτησε περισσότερο απ’ ό,τι λογάριαζα, πάντως η σειρά των άρθρων για τη σημερινή Ελλάδα ως πνευματικό ζήτημα, έστω άνισα, ολοκληρώθηκε. Σ’ αυτά πρόσθεσα τρία σημειώματα περί ζωγραφικής (το πρώτο του 1983, και δύο επόμενα του 1995), μια διάλεξη περί παιδείας στο Κολλέγιο Αθηνών (1991), δημοσιευμένη αργότερα στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» (Νοέμβριος 1992), και παρέδωσα το βιβλίο, με μικρές προσθήκες και διορθώσεις, προς εκτύπωσιν.

Στέλιος Ράμφος

Όσο οι Έλληνες θα κυνηγούμε απαντήσεις, θα αναζητούμε γεωγραφική ταυτότητα και θα προβληματιζώμαστε αν ανήκουμε στην Ανατολή ή στην Δύσι· όταν μάθουμε να ρωτάμε, θα ανακαλύψουμε ότι το όλο ζήτημα ήταν περί όνου σκιάς. Ψάχνουμε σε σημεία του ορίζοντος, ενώ ζούμε σε λάθος χρόνο. Όθεν η αντιφατικότης μας, η σύγχυσι αξιών, η ασχήμια των έργων μας. Το πουθενά του χρόνου μας πληρώνουμε ως έλλειψι κριτηρίων. Δεν μας λείπει η Ανατολή· μας λείπει όμως ο προσ-ανατολισμός, ένα γερό πάτημα που να σπρώχνη τις ψυχές προς τον καινούργιο χρόνο της δικής τους Ανατολής και αλήθειας. Μας λείπει η εντός Ανατολή, που είναι και στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.

Στέλιος Ράμφος

Μία καλοκαιρινή ευτυχία τρίζει, Ιστορία στην κόψη του χρόνου, Έλληνες και Ταλιμπάν, Φθόνος Τρόμος Πόλεμος, Διάφορα

Στην Χημεία της μνήμης και του μέλλοντος ο Στέλιος Ράμφος συγκεντρώνει άρθρα με μελέτες και συνεντεύξεις που δημοσιεύθηκαν μεταξύ 1995 και 2003. Με τα κείμενα αυτά, ο συγγραφέας σχολιάζει γεγονότα και πράγματα που βοηθούν να καταλάβουμε καλύτερα πως προέκυψε η σημερινή κατάσταση. Γιατί το διακύβευμα της περιόδου εκείνης ήταν, εν πολλοίς, η πορεία της χώρας προς τον εκσυγχρονισμό ή την παρακμή.

Ο αναγνώστης του βιβλίου θα έχει την ευκαιρία να σκεφθεί τις σημερινές δραματικές εξελίξεις ως προϊόν εσωτερικής ρήξεως μιας κοινωνίας η οποία έχασε την ευκαιρία μιας θετικής εξέλιξης επειδή ακριβώς ο λαϊκισμός την εμπόδισε να δώσει στην κίνησή της ιστορική δυναμική.

Στέλιος Ράμφος

Νόστος, Αυτοσχόλιο, Η πολιτεία του Νέου Θεολόγου, Η απιστία του Θωμά.

Ο τόμος «Ιθάκη και Ιθαγένεια» περιλαμβάνει κείμενα της δεκαετίας του 1970 και των αρχών του 1980. Η «Πολιτεία του Νέου Θεολόγου» τυπώνεται για τρίτη φορά, ενώ ανέκδοτο είναι μόνο το «Αυτοσχόλιο». Τα υπόλοιπα έχουν εκδοθεί και προ πολλών ετών εξαντληθεί, ώστε να κυκλοφορούν κάποτε σε φωτοτυπίες από χέρι σε χέρι. Τα περιεχόμενα του βιβλίου έχουν κυρίως χαρακτήρα ερμηνευτικό. Στις περιπτώσεις του Ηρακλείτου, του Ομήρου ή του αποστόλου Θωμά πρόκειται για εργασία επί κειμένων, στην περίπτωση του Νέου Θεολόγου η ερμηνευτική προσέγγιση έχει μεγαλύτερες φιλοδοξίες και πλατύτερον ιστορικό ορίζοντα: ερευνάται η βυζαντιακή καταβολή του νέου ελληνισμού και συζητούνται κάποια καταστατικά πνευματικά του προβλήματα. Τούτο το δοκίμιο έχει κάτι διακηρυκτικό, εξ ου και η αφοριστική απόκλιση του ύφους, η ανομοιότης, θα έλεγα, με τα πλαϊνά και συνομήλικά του κείμενα. Διατρέχει τις φράσεις του ένα πάθος γα το σχήμα, χωρίς ανάλογη επιμονή για τα καθέκαστα. Το καλύτερο που μπορεί κανείς να προσφέρει σε μια παράδοση, δεν είναι να την υπερασπίζεται άνευ όρων, αλλά να την κοιτά κατάματα.