Τι λένε οι άνθρωποι στον δρόμο και τι ακούει ο ψυχαναλυτής

Χάρης Μωρίκης

Διαβάζοντας λογοτεχνία με το φακό της Ψυχανάλυσης

Η ανάγνωση είναι μια περιπέτεια, που αφορά το κείμενο, τον αναγνώστη και το συγγραφέα, με αβέβαια κάθε φορά έκβαση, και γι’ αυτό συναρπαστική. Πως διαβάζουμε, ερμηνεύουμε ένα κείμενο και τι τελικά κατανοούμε απ’ αυτό; Υπάρχει ένα κείμενο και ένα αντικειμενικό «νόημα» ίδιο για κάθε αναγνώστη ή ό καθένας χτίζει το δικό του, και τελικά γίνεται ένα είδος συνδημιουργού; Τι σχέση έχει ένα κείμενο με τον ψυχικό κόσμο και το ασυνείδητο, και πως εμπλέκεται και κινητοποιείται ο αναγνώστης όταν έρχεται σε επαφή μαζί του;
Η ψυχαναλυτική θεωρία και μέθοδος φιλοδοξεί να απαντήσει στα παραπάνω ερωτήματα, διότι δεν εξαντλείται μόνον στην κλινική, θεραπευτική της διάσταση, αλλά αποτελεί ένα εξαιρετικό όχημα προσβάσεως στον συγκλονιστικό κόσμο της Τέχνης και ειδικότερα της λογοτεχνικής δημιουργίας. Εάν εφαρμοστεί με τις κατάλληλες προϋποθέσεις, μπορεί να λειτουργήσει σαν ένα επιπλέον φως, αποκαλύπτοντας άδηλες διαστάσεις ενός λογοτεχνήματος. Η ψυχαναλυτική ερμηνεία εμπλουτίζει έτσι τη δυνατότητα του αναγνώστη να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτές και, ανεπαισθήτως, σε περιοχές του δικού του ψυχικού σύμπαντος, μεγαλώνοντας ταυτοχρόνως την απόλαυσή του.

Βασίλης Δημόπουλος

Δομικές και αμυντικές εργασίες του ψυχισμού

«Με ακούτε.Με ακούτε. Η μάνα μου δεν έχει πεθάνει!», μου έλεγε επαναληπτικά αλλά συναισθηματικά ψυχρά μια θεραπευόμενη την επομένη του θανάτου της μητέρας της. Από την πλευρά μου, ευρισκόμενος σε μια συναισθηματική κατάσταση όπου επικρατούσε η έκπληξη, η αμηχανία, αλλά και η αγωνία, άρχισα να αναρωτιέμαι: «Γιατί επιμένει στην αντιληπτική διάσταση των πραγμάτων («με ακούτε»). Τι έχει απογίνει το συναίσθημά της. Σε τι είδους αντικείμενο απευθύνεται.Στο παράδειγμα που αναφέρω, έχουμε ψυχική σύγκρουση ή βρισκόμαστε στον χώρο της δυσκολίας της σύγκρουσης, η οποία εκφράζεται μέσα από το παράδοξο: «η μάνα μου έχει πεθάνει αλλά δεν έχει πεθάνει». Ποιος είναι ο τόπος, εκείνο το «καταφύγιο» των ψυχικών αμυνών, στις οποίες καταφεύγουμε τόσο εκείνη όσο και εγώ.

Χάρης Μωρίκης

Σχεδιάζοντας την αλήθεια, χρωματίζοντας την αχρονικότητα
Μια ψυχαναλυτική μελέτη

Τι συμβαίνει στην περίπτωση του αριστουργήματος γενικά και ειδικότερα στην περίπτωση ενός πίνακα που είναι ο γνωστότερος στην ιστορία της Τέχνης; Γιατί ο Λεονάρντο ντα Βίντσι δεν τελείωνε αρκετά από τα έργα του και παρ’ όλα αυτά τα έργα αυτά συνταράσσουν ακόμη, όντας πολύ ανώτερα από πολλά «τελειωμένα»; Η επιστημονική του πλευρά υπέταξε πράγματι και απορρόφησε την καλλιτεχνική;

Υπάρχει αντιμαχία τέχνης και επιστήμης στο έργο του αλλά και γενικότερα; Η έννοια της αλήθειας πως σχετίζεται με την καλλιτεχνική και επιστημονική διαδρομή;

Η  Τέχνη παραμένει μία εμπειρία που συγκλονίζει τον άνθρωπο, διαχρονικά, γεννώντας πλήθος ερωτημάτων. Ο Φρόυντ σε ένα κείμενό του για τον Λεονάρντο ντα Βίντσι άρθρωσε με τρόπο πρωτοποριακό απαντήσεις.

Η παρούσα μελέτη, ακολουθώντας ξανά τη διαδρομή του πατέρα της ψυχανάλυσης, συνεχίζει με βάση τα ίχνη του επιχειρώντας να κινηθεί στην αχαρτογράφητη περιοχή της καλλιτεχνικής και επιστημονικής δημιουργίας σε ενδοψυχικό επίπεδο.