Ομιλία για το βιβλίο «Το Κενό και το Φως»

Ομιλία στην παρουσίαση του βιβλίου: «Το Κενό και το Φως»!   Ιωσήφ Σηφάκης. ΑΡΜΟΣ, 15 Δεκεμβρίου 2017.

1. Εισαγωγή

Το βιβλίο αυτό έγραψα ως ημερολόγιο, κινούμενος από την εσωτερική ανάγκη να μιλήσω.
Είναι μια βιωματική αφήγηση που ακολουθεί δύο άξονες παράλληλους και
αλληλοσυμπληρούμενους, δύο αντιμαχόμενες οντότητες το Κενό και το Φως. .
Το κενό χαρακτηρίζει αυτό που ζούμε ολοένα και πιο έντονα, την κένωση των εννοιών, του λόγου
και των πράξεων από την ουσία τους.
Την κένωση της προσδοκίας που κλονίζει την πίστη στο κοινό καλό.
Το σύνδρομο της ηθικής κρίσης που μας κατατρέχει, της ανυπαρξίας στην οποία βυθιζόμαστε κάθε
μέρα και περισσότερο.
Το φως είναι συμφυές με την ιδέα και την ύπαρξη της ζωής. Όχι βέβαια περιορισμένης στην
στοιχειώδη βιολογική της διάσταση αλλά ως πνευματικού γίγνεσθαι που αναζητεί το υψηλό και
υπέροχο για τον άνθρωπο.
Είναι η συνείδηση μαχόμενη ως την ύστατη ελπίδα ελπίδας.
Απόψε θα σας μιλήσω όχι τόσο για τα κείμενα αυτά καθεαυτά. Θα παραθέσω μερικές σκέψεις που
τα διαπνέουν.

2. Το Κενό

2.1 Το κενό απορίας και αυτογνωσίας. (speech Joseph Sifakis).

Κενό είναι η απορία, η αδυναμία να βρούμε τον τρόπο να ξεπεράσουμε την κρίση.
Μέσα από διαδοχικές οπισθοδρομήσεις και σφάλματα διαπιστώνεται η ανεπάρκεια μας όχι μόνο να
δώσουμε τις κατάλληλες λύσεις αλλά και να διαγνώσουμε τι φταίει και πως φτάσαμε ως εδώ.
Κενό είναι η έλλειψη αυτογνωσίας.
Δεν μπορείς να πολεμήσεις το κακό εάν δεν διαγνώσεις σωστά ποιες είναι οι ρίζες του, ποιές είναι
οι αδυναμίες σου.
Εάν δεν καταλάβεις τι φταίει και πως φτάσαμε εδώ, εάν δεν θα βρούμε τα αντίμετρα και τα
φάρμακα.
Δυστυχώς, ποτέ δεν νοιαστήκαμε γι’ αυτού του είδους τα ερωτήματα.
Ποτέ δεν έγινε μια αυτοκριτική αυτών που βρισκονται επί δεκαετίες στο πολιτικό προσκήνιο.
Ποτέ κανείς δεν αναγνώρισε τα λάθη.
Όλοι προτείνουν παυσίπονα, κανείς θεραπεία, δείχνοντας μερικές φορές ένα εντυπωσιακό κυνισμό
που πλασάρεται πλέον ως ρεαλισμός.

Επειδή συχνά φορτώνουμε τις αδυναμίες μας στην κρίση, θέλω να παρατηρήσω ότι μια κρίση
απορρέει από μια ανάγκη προσαρμογής για να διορθωθεί μια αναντιστοιχία, ένα χάσμα μεταξύ
αυτού του οποίου έχουμε ανάγκη, που θέλουμε να είμαστε και αυτού που μπορούμε, που
επιτρέπουν οι πόροι μας.

• Είναι οικονομική όταν πια δεν μπορούμε να κρατήσουμε το επίπεδο ζωής που
είχαμε με αυτά που παράγουμε.

• Είναι ηθική όταν δεν έχουμε τους πνευματικούς πόρους και τις συμπεριφορές που
εμπνέουν κοινές ανώτερες άξιες για να διαχειριστούμε μια κατάσταση.

• Είναι πολιτική όταν οι διαδικασίες αδυνατούν να αναδείξουν ανθρώπους ικανούς
να προτείνουν και να πραγματώσουν οράματα εθνικά και κοινωνικά που να
διασφαλίζουν το μέλλον.

Οι κρίσεις έχουν εγγενώς κάποιο επείγοντα χαρακτήρα. Απαιτούν να διορθώσουμε αυτή την
αναντιστοιχία, να πληρώσουμε το κενό κάνοντας παραπάνω προσπάθεια για προσαρμογή και
ανάνηψη.
Συνεπώς παίρνουν τις δραματικές διαστάσεις που ξέρουμε όταν δεν μπορούμε να απαντήσουμε
στην πρόκληση με τις κατάλληλες δράσεις κινητοποιώντας τις απαραίτητες δυνάμεις.

2.2 Κένωση αξιών – κυνισμός. (speech Joseph Sifakis).

Κι’εδώ θα μιλήσω για την πανθομολογούμενη κένωση των αξίων που δεν μπορούμε πια να
στηρίξουμε με πράξεις και εκπίπτουν.
Καμαρώνω συχνά συζητήσεις στην τηλεόραση όπου κάποιος κατηγορεί τον αντίπαλο για
ατασθαλίες, χαριστικές προσλήψεις, παρατυπίες, μικρές παρανομίες.
Ποιά είναι η συνήθης γραμμή άμυνας; Όχι βέβαια μια απόπειρα διάψευσης, υπεράσπισης κάποιας
θιγόμενης αξιοπρέπειας αλλά το αποστομωτικό «μα τα ίδια και χειρότερα έκαναν οι άλλοι»
Θλίβομαι διότι παραδοθήκαμε εγκαταλείποντες την ιδέα ότι μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι.
Αυτό που πρέπει να αναγνωρίσω σε ορισμένους κυρίους της Αριστεράς είναι ότι με τον
ακομπλεξάριστο κυνισμό τους συνέβαλαν σε μια ανατρεπτική αναπροσαρμογή των αξιών.
Έβαλαν κατά κάποιο τρόπο τα ρολόγια στη σωστή ώρα εναρμονίζοντας αυτό που μας έλεγαν ότι
είμαστε με αυτό που πραγματικά είμαστε.
Αυτοί που πρέσβευαν ηθικές και εθνικές αξίες τις καπηλεύθηκαν. Δεν ήταν τίποτα παραπάνω από
σιρμαγιά στο μικροπολιτικό τους παιχνίδι.
Με την τελευταία αλλαγή ήρθε η ώρα της απομυθοποίησης, της ισοπέδωσης.
Οι άλλοι ήταν πατριδοκάπηλοι, υποκριτές και φαρισαίοι. Πρέσβευαν τάξη, ευπρεπισμό, αξιοκρατία,
αριστεία, υποταγή σε κάτι ανώτερο εξυπηρετώντας το δικό τους το συμφέρον.
Έγινε το μάθημα των θρησκευτικών τραγέλαφος με τραγουδάκια και άλλα διασκεδαστικά, η
διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών ανούσια και ανιαρή; Γίναν οι παρελάσεις τσίρκο και φολκλόρ;
Ας τα ξεφορτωθούμε όλα αυτά. Να πέσουν τα προσχήματα, οι φερετζέδες. Μην μας πουλούν φύκια
για μεταξωτές κορδέλες.

Κανείς πια δεν πιστεύει πως πρέπει να προσπαθήσουμε να απαλλαχτούμε από το κακό, το ψέμα,
την απάτη.
Όλα αυτά είναι απλά η μοίρα των θνητών. Το θέμα είναι ποιός κάνει το λιγότερο κακό.
Έγινε ο κυνισμός κοινός παρανομαστής των δημοσίων πράξεων. «Βλάπτουν κι’ οι τρεις εξίσου την
Συρία» που έλεγε ο ποιητής.

2.3 Κένωση του πολιτικού λόγου. (speech Joseph Sifakis).
Ύστερα ζούμε και την κένωση του πολιτικού λόγου. Τα τελευταία χρόνια είδαμε να στενεύουν τα
περιθώρια και οι επιλογές. Παίζουν τα νταούλια και χορεύουμε.
Καμιά ελευθερία διαπραγμάτευσης, εκτός κοσμητικές επιλογές – πώς μας φορούν το χαλινάρι ή
πώς καλύτερα μας πάει το σαμάρι.
Έτσι είναι πράγματι γελοίες κι ανεδαφικές όλες οι συζητήσεις και αναλύσεις με τις κλασσικές
κατηγορίες της οικονομίας και της πολιτικής. Παραπλανητικές και αποπροσανατολιστικές οι
φλύαρες αναλύσεις που διαβάζουμε καθημερινά.
Τι σημαίνει ότι ο τάδε είναι νεοφιλελεύθερος, σοσιαλιστής, αριστερός, δεξιός, προοδευτικός,
συντηρητικός. Για να είσαι κάτι από όλα αυτά πρέπει να έχεις επιλογή.
Τι νόημα έχουν οι κοκορομαχίες όταν είμαστε δεμένοι χειροπόδαρα;
Όταν έχουμε σχεδόν μηδενικά περιθώρια επιλογών στη διαχείριση μιας προ πολλού αναμενόμενης
πτώχευσης;
Κανένα πλην να διαιωνίσουν αυτή την κατάσταση. Για να μη βλέπουμε την προφανή λύση.
Παρά τον πλούτο της Ελληνικής, δεν νομίζω ότι υπάρχουν λόγια για να χαρακτηρίσουν την
σχιζοφρένεια που ζούμε τα τελευταία χρόνια.
Όταν λένε ότι
«Το δημοψήφισμα του Ιουλίου θα μείνει χαραγμένο στη μνήμη μας σαν η μεγαλύτερη στιγμή της
σύγχρονης ιστορίας και των αγώνων του λαού μας»
και πέφτει χειροκρότημα από κάτω, τότε καταλαβαίνεις ότι έχουμε φτάσει σε καταστάσεις που δεν
μπορείς να χαρακτηρίσεις με συμβατικούς όρους.
Δεν έχει νόημα να κάνεις πολιτική κριτική και ανάλυση σε τέτοια αθλιότητα .

2.3 Το κενό δημοκρατίας και ελευθερίας. (speech Joseph Sifakis).
Θέλω επίσης να μιλήσω για το κενό δημοκρατίας και ελευθερίας, μια τάση που παρατηρείται
διεθνώς αλλά είναι πολύ εντονότερη στη χώρα μας.

Τα τελευταία 60 χρόνια οι μηχανισμοί καταπίεσης, καθυποταγής και ελέγχου άλλαξαν. Περάσαμε
από το καταπιεστικό και ανοιχτά αυταρχικό μοντέλο των απροσχημάτιστων δικτατοριών που
γνώρισε ο κόσμος στις 4 από τις 5 ηπείρους- με τανκς, στρατοδικεία, εξορίες – σε ένα σύστημα
οικονομικής εξάρτησης και ιδεολογικής και πολιτισμικής εξαθλίωσης και ευνουχισμού.

Το ζήσαμε στη χώρα μας όπου μετά την μεταπολίτευση στήθηκε ένα μεγάλο γλέντι, πανδαισία, για
άλλους λιγότερα και άλλους πολλά, μα εν τέλει όλοι ειχαν μερδικό στην ευωχία.
Κι’ας ζούσαμε με χρέος, με δανεικά.
Άραγμα, γενική χαλάρωση, ο πήχης χαμηλά να μη κανείς μειονεκτεί, να μείνει η αυταρέσκεια του
καθενός ακέραια. Τα δίναμε όλα, ο κόσμος να χορτάσει, να φτιαχτεί.

Έτσι εμείς οι πονηροί Ρωμιοί από κοινού επινοήσαμε μια καινοφανή και βολική δημοκρατία: Να
νέμεται ο καθένας έστω ένα ελάχιστο κομμάτι εξουσία.
Δεν ήταν μια αυστηρή που νοιάζεται, πονά για τα παιδιά της μάνα, μα μια κοινή που δίνεται εις τον
καθένα χωριστά κι’ όλους μαζί συνάμα.
Βέβαια πήγε καιρός να βγούμε από του όνειρου την πάχνη, την μέθη, την κραιπάλη του γλεντιού.
Αργά πια καταλάβαμε πως άλλαξαν τα πράγματα στημένο το παιχνίδι είχε χαθεί είχαμε
ανεπανόρθωτα αλωθεί.
Που μπαίνουν τα όρια μεταξύ ελευθερίας και ασφάλειας ;
Πως ο άνθρωπος συναινεί στην αλλοτρίωση των δικαιωμάτων του για λίγο περισσότερη άνεση; Όλα
δυστυχώς μας σπρώχνουν προς τα εκεί.
Ξεχάσαμε ότι υπάρχει και η τυραννία του βολέματος.
Εαν ο άνθρωπος είχε γεννηθεί σε ένα παράδεισο χωρίς εχθρούς και αντιξοότητες, σίγουρα δεν θα
ήταν πιο έξυπνος από τα φυτά. (speech Joseph Sifakis).
Έχετε διερωτηθεί τι θα ήταν η ζωή εάν είχα ένα υπηρέτη, ένα τζίνι (όπως αυτά της αραβικής
μυθολογίας ) που να ικανοποιεί κάθε επιθυμία μου; Να μην υπήρχαν εμπόδια, ανήφοροι,
κατήφοροι, όλα ακόπιαστα τίποτα να μην αντιστέκεται στις ορέξεις μου;
Τότε ο άνθρωπος υποβιβάζεται σε μια γαστέρα αργή χωρίς όνειρα και πάθος για κάτι ανώτερο,
χωρίς κίνητρα για μάθηση και δημιουργία.
Μετά τα έτη 70, παρατηρείται διεθνώς μια υπερευαισθησία για την προστασία των δικαιωμάτων,
για την άνεση πάντων, την μη καταπίεση, το μη ζόρισμα. Να μην ταλαιπωρούνται τα καημένα τα
παιδιά, να μην δημιουργούνται τραυματικές εμπειρίες. Προ πάντων όλοι να γνωρίζουν τα
δικαιώματα τους να τα διεκδικούν με πάθος.
Όταν όμως μιλάς για ευθύνη και υποχρεώσεις αυτό είναι καταπίεση.
Ο κόσμος θέλει να ακούει μόνο καλά νέα, να ξεδίνει. Κάτι να εξάπτει την φαντασία να τον βγάζει
από την καταθλιπτική πραγματικότητα.
Έτσι καταθέσαμε πια το μέλλον μας στα ενεχυροδανειστήρια των εθνών. Κλειδώνουν οι μπάρες των
διεξόδων βαριές σιδεριές φράζουν τους ορίζοντες.
Όμηροι στο τόπο μας. Μαραζώνουν οι συνειδήσεις βαλτώνουν στο τέναγος δημοσίων αμαρτημάτων
άβουλες και ανίδεες, έρμαια γοήτων δημαγωγών.
Ανήμποροι να εννοήσουμε τι μας συμβαίνει, προσκολλημένοι στο τυπικό στείρας δημοκρατίας,
ελεύθεροι να περπατάμε ακρωτηριασμένοι, να πετάμε με κομμένα τα φτερά.
Παρηγοριά μας το κατάντημα των άλλων και μύθοι ανεξάντλητοι για κάποια προβλεπόμενη
μελλοντική ανάκαμψη. Κι’ όμως ξέρουμε τα παιδιά μας εκ γενετής φέρουν ισόβιο στο πόδι το βαρίδι
της υποτέλειας.

2.4 Το κενό της κοινής νοημοσύνης – Η κρίση των ηλιθίων. (speech Joseph Sifakis).
Το κενό της κοινής νοημοσύνης είναι ένα σύνδρομο της κοινωνικής παρακμής και της έλλειψης
αξιοκρατίας.

Τι είναι βλαξ; Κάποιος που αδυνατεί να καταλάβει την πραγματικότητα, να την διαχειριστεί,
συμπεριλαμβανόμενου και του εαυτού του φυσικά.
Αυτή η αδυναμία δεν έχει σχέση με τις γνώσεις και την παιδεία του ατόμου ή ακόμα με το IQ του.
Χαρακτηρίζει την έλλειψη ικανότητας να εφαρμόσει τις γνώσεις του και να τις συνδέσει με τις
πράξη. Βλάκες υπαρχουν σε όλα τα επίπεδα κοινωνικής οργάνωσης, σε όλες τις κοινότητες.
Έχουν γραφεί πολλά περί βλακείας. Δεν έχω τίποτα κατά των ηλιθίων. Αρκεί φυσικά να έχουν τη
θέση που τους αρμόζει – να μην μπορούν να βλάψουν.
Υπάρχουν οι ανωφελείς βλάκες που είναι και η συντριπτική πλειοψηφία.Υπάρχουν και οι
επικίνδυνοι βλάκες αυτοί που κατέχουν σημαντικές θέσεις στο κατεστημένο.
Από τους επικίνδυνους βλάκες, οι βλαβερότεροι είναι αυτοί που ανελίχθηκαν ραγδαίως
καταλλήλως ελισσόμενοι εις υψηλές θέσεις χωρίς να καταλάβουν καν τι τους συμβαίνει. Όταν
αποκτήσεις κάτι ανώδυνα χωρίς να έχεις παλέψει γι’αυτό, τότε είτε γρήγορα το απεμπολείς είτε
είσαι ανάξιος να το σεβαστείς. (speech Joseph Sifakis).
Αν είσαι κακοδιαχειριστής επιχειρηματίας, τότε θα χρεοκοπήσεις και θα χαθείς από το προσκήνιο.
Αν είσαι κακοδιαχειριστής υπουργός όχι μόνο επιβιώνεις, αλλά αναλόγως των περιστάσεων μπορεί
και να προαχθείς. Γι’αυτό και τα κόμματα και οι κυβερνήσεις έχουν συγκεντρώσει ένα εντυπωσιακό
αριθμό ασχέτων.
Για την διατήρηση των κεκτημένων ένας επικίνδυνος βλαξ έχει μηχανισμούς άμυνας. Γίνεται
καταρχήν συστηματικά καχύποπτος. Ιδιαίτερα σε ό,τι φαίνεται να τον «ξεπερνά», δηλαδή απένταντι
στους έξυπνους και τίμιους που τους αποστρέφεται όπως ο διάολος το λιβάνι.
Η συναναστροφή του με ένα έξυπνο ακόμη και σύντομη, μπορεί να του είναι πολύ οδυνηρή και μια
φυσική αντίδραση είναι να τον απορρίψει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Εν γένει ο βλαξ ταμπουρώνεται σε μια συμπεριφορά είτε περιφρονητική είτε υπεροπτική
Ένας τρόπος αυτοπροστασίας, είναι η παρέα μόνο με ισοδύναμους βλάκες δημιουργώντας κλίκες
πάσης φύσεως στην δουλειά είτε στην κοινωνική ζωή.
Ένας βλαξ υψηλά ιστάμενος δεν θα πάρει ποτέ έξυπνους συμβούλους. Έτσι φτάνουμε σε ένα
σύστημα – επικίνδυνο για την Δημοκρατία – που προστατεύει και προωθεί τους ηλίθιους
απορρίπτοντας ταυτόχρονα κάθε στοιχείο που δεν συντάσσεται «με την λογική του».

3. Το Φως. (speech Joseph Sifakis).

Λυπάμαι εάν σας κούρασα με αυτά τα καταθλιπτικά. Όταν άρχισα να γράφω το βιβλίο υποσχέθηκα
στον εαυτό μου να λέω τα πράγματα όπως τα καταλαβαίνω ή να σιωπώ. Να μη λέω μισή την
αλήθεια.

3.1 Η μεταφυσική της φυσικής. (speech Joseph Sifakis).
Στο προηγούμενο βιβλίο μου κεντρική ιδέα ήταν η αναζήτηση και διερεύνηση μιας Φυσικής της
Μεταφυσικής.

Σε αυτό το βιβλίο με απασχολεί η αντίστροφη ιδέα. Ότι η φύση έχει μια μεταφυσική μέσω της
ερμηνείας και της αφαιρετικότητας των ιδεών.
Μιλώ ιδιαίτερα για το φως ως νόημα ή όπως θα έλεγε ο Ελύτης για μια «μεταφυσική του φωτός».
Το φως είναι βέβαια ηλεκτρομαγνητικό κύμα και η πρωταρχική οντότητα που ορίζει και οριοθετεί
τον χωροχρόνο.
Εάν κάνατε ένα νοητικό πείραμα, αν προοδευτικά αποδομούσατε το σύμπαν απλουστεύοντας το,
αφαιρώντας διαδοχικά τις λιγότερο ουσιώδεις οντότητες, το φως θα ήταν το τελευταιο στάδιο πριν
την ανυπαρξία; (speech Joseph Sifakis).
Αντίστροφα, εάν ήθελα να φανταστώ εκ του μηδενός την κατασκευή ενός σύμπαντος ιδεατού από
που θα άρχιζα; Από ένα μέσο που δομεί τον χώρο που κάνει δυνατή την επικοινωνία και την
συναντίληψη των όντων, που είναι η προϋπόθεση για την ανάπτυξη της συνείδησης.
Τι θα ήταν η συνειδητότητα εάν είμαστε τυφλά σκουλήκια;
Αυτό που είπα για το φως ισχύει για πάμπολλες έννοιες του φυσικού κόσμου. Για την θάλασσα, για
τα νησιά, για τα βουνά και τις κορυφογραμμές τους, για τον ουρανό και τις μεταμορφώσεις του. Τι
θα ήταν η ανθρώπινη σκέψη χωρίς έναστρο ουρανό;
Η φυσική αρμονία και ομορφιά είναι μια πρόκληση για το πνεύμα. Η φύση ιδιαίτερα η Ελληνική,
αποπνέει μια πνευματικότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτό που λέμε το ελληνικό θαύμα γεννήθηκε
κάτω από αυτό τον ουρανό, μέσα σε αυτές τις θάλασσες.
Και μετά πιστεύω πως ο κόσμος αυτός είναι αρχιτεκτονημένος και ως εκ τούτου είναι φτωχό
αντικατόπτρισμα ενός τέλειου άλλου ιδεατού.
Αυτή η θεωρητική ιδέα ότι ο κόσμος τούτος είναι αντικατόπτρισμα ενός άλλου τέλειου ιδεατού,
μπορεί να αποδειχθεί, γι’αυτούς που την αποδέχονται και την εννοούν, γνώμονας και βοήθημα
τεράστιας πρακτικής αξίας.
Όταν γράφω ένα κείμενο, όταν φτιάχνω κάτι, ξέρω ότι κάπου υπάρχει το τέλειο πρότυπο του που
προσπαθώ να φτάσω.

3.2 Το φως της αλήθειας. (speech Joseph Sifakis).
Αυτή η συζήτηση για το φως με πάει στο γνωσιολογικό του ανάλογο : την αλήθεια.
Η αλήθεια χαρακτηρίζει την συμφωνία με τα γεγονότα, με την πραγματικότητα και δεν θα επιμείνω
περισσότερο στον ορισμό.
Είναι το κύριο χαρακτηριστικό της γνώσης να είναι «αληθής» διότι διαφορετικά χάνει και τη
χρηστική της αξία δηλαδή ότι μας βοηθεί να καταλάβουμε και να αλλάξουμε τον κόσμο.
Όμως σε κάθε πρόταση που συνιστά μια πληροφορία για τον κόσμο δεν μπορούμε να δώσουμε με
σιγουριά μια τιμή : «αληθής» ή «ψευδής». Υπάρχουν εγγενείς περιορισμοί στην γνώση της αλήθειας
και από την λογική και τα μαθηματικά, αλλά και απο τη φύση των φαινομένων.
Παρ’ όλους αυτούς τους περιορισμούς ο άνθρωπος δεν παραιτείται από την προσπάθεια να
σπρώξει τα όρια της γνώσης όσο γίνεται πιο μακριά.
Εδώ θέλω να εξηγήσω ότι πέραν του γεγονότος ότι η αλήθεια έχει μια αντικειμενική διάσταση, η
ανάδειξη της και η κοινή αποδοχή της γίνεται μέσω μιας πολύπλοκης διαδικασίας που της δίνει μια

κοινωνική διάσταση. Μια αλήθεια που την ξέρω και την κρατώ για τον εαυτό μου, δεν την
μοιράζομαι με τους άλλους, είναι άχρηστη.
Αυτό που μια δεδομένη κοινωνία θεωρεί «αλήθεια» αντικατοπτρίζει το επίπεδο των γνώσεων της
εποχής της διαμορφωμένο μέσα από φίλτρα που ελέγχουν κοινωνικοί θεσμοί.
Δηλαδή για να υιοθετηθεί μια αλήθεια από τους πολλούς και να αποκτήσει κοινωνική αξία είναι
απαραίτητη μια διαδικασία πιστοποίησης και επικύρωσης. (speech Joseph Sifakis).
Για να εξηγήσω τι θέλω να πω, ας πάρω ένα εντελώς «ουδέτερο» παράδειγμα. Ίσως θυμάστε τις
συζητήσεις σχετικά με την απόδειξη του τελευταίου θεωρήματος του Γάλλου μαθηματικού Fermat.
Προβλήματος τα μάλα δύσκολου για το οποίο αρκετοί πίστευαν ότι το είχαν αποδείξει μέχρι το 1995
οπότε ο Βρετανός μαθηματικός Andrew Wiles δημοσίευσε μια σωστή απόδειξη του. Πώς συμβαίνει
και σήμερα πιστεύουμε ότι το πρόβλημα αυτό έχει λυθεί; Είναι επειδή η κοινότητα των
μαθηματικών κατά τρόπο οργανωμένο ή μη δεν έχει σημασια, διάβασαν την απόδειξη και
συμφώνησαν ότι είναι σωστή.
Παρόμοιες διαδικασίες είναι αναγκαίες για την αναγνώριση κάθε είδους αναδυόμενης γνώσης.
Είτε πρόκειται για επιστημονικές γνώσεις, την ηλιοκεντρική θεωρία ή της σχετικότητας ή το
λεγόμενο σωματίδιο του Θεού είτε πρόκειται για το τι καιρό θα κάνει αύριο, την κατάσταση της
οικονομίας, την πιστοποίηση ασφαλείας ενός αεροπλάνου ή ενός ιατρικού μηχανήματος, το
επίπεδο ρύπανσης στο λεκανοπέδιο Αττικής ή στον Σαρωνικό κλπ.
Αυτή η κοινωνική διάσταση της αλήθειας είναι πολύ σημαντική. Διότι εάν οι θεσμοί πιστοποίησης
της αλήθειας – επιστήμονες, ακαδημίες, κρατικές υπηρεσίες, τα μέσα ενημέρωσης – δεν
λειτουργούν σωστά τότε φτάνουμε στην γνωστή κατάσταση των fake news, της
παραπληροφόρησης, των μυθευμάτων, των ψευδοειδήσεων.
Ολοένα και περισσότερο οι ισχυροί χαλκεύουν ψεύδη, ρητορικά σχήματα για να εντυπωσιάσουν και
να παραπλανήσουν. Η τεχνολογία πολλαπλασιάζει τις καταστρεπτικές επιπτώσεις τους.
Χωρίς έλεγχο και δημοκρατική επαγρύπνηση, γίνεται εργαλείο για την παραπλάνηση και
χειραγώγηση των πολλών.

3.3 Το φως της δημιουργίας. (speech Joseph Sifakis).
Θα μπορούσα να μιλήσω για έννοιες συναφείς με την αλήθεια όπως το σωστό και το λάθος, το καλό
και το κακό αλλά δεν με παίρνει ο χρόνος.
Θα κλείσω μιλώντας για το εσωτερικό μας φως, αυτό κυρίως που εκφράζεται μέσα από την
έμπνευση και την δημιουργικότητα.

Πώς συνεργάζεται το συνειδητό εγώ με τον νου μας για να λάμψει μια ιδέα, να αναφωνήσεις
«Εύρηκα»;
Αυτοί που μελετούν τον ανθρώπινο νου έχουν αποδείξει ότι έχομε δύο συνεργαζόμενα συστήματα
σκέψης, ας πούμε δύο «υπολογιστές». Το ένα δουλεύει αργά και συνειδητά. Το άλλο δουλεύει
γρήγορα και ασυνείδητα (αυτόματα).
Αν σου ζητήσω να λύσεις ένα πρόβλημα, αυτό θα το κάνεις αργά και συνειδητά. Δηλαδή ο
συνειδητός σου «υπολογιστής» θα βρει την διαδικασία που οδηγεί στην λύση του. (speech Joseph Sifakis).

Αντίθετα, όταν μιλάμε, περπατάμε ή παίζομε πιάνο, δουλεύει ο αυτόματος «υπολογιστής». Αν ένας
πιανίστας προσπαθήσει να αναλύσει συνειδητά αυτό που κάνει παίζοντας ένα δύσκολο κομμάτι,
πολύ πιθανόν να μπερδευτεί. Όταν περπατάμε, ο νους μας επιλύει θεωρητικά ένα σύστημα
περίπλοκων εξισώσεων τις οποίες ίσως κανένας υπολογιστής δεν μπορεί να λύσει σε πραγματικό
χρόνο με την ίδια ακρίβεια. .
Θεωρείται ότι σε ένα ανεπτυγμένο άτομο, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της ευφυίας του οφείλεται
στον αυτόματο «υπολογιστή». Γιατί τα λέω όλα αυτά;
Για να πω πως αφότου γεννηθούμε και αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο ο συνειδητός
«υπολογιστής» δεν κάνει παρά να μαθαίνει τον αυτόματο. Οταν το παιδί προσπαθεί (συνειδητά) να
περπατά, να μιλά συλλαβίζοντας, να κάνει ποδήλατο, ο αυτόματος υπολογιστής μαθαίνει
προοδευτικά τις αντίστοιχες διαδικασίες.
Έτσι οι συνειδητές διαδικασίες που εδράζονται στην θέληση, τρέφουν και διαμορφώνουν τις μη
συνειδητές νοητικές διαδικασίες. Πως μετά από πολύωρες προσπάθειες και σκέψεις αστράφτει εν
τέλει μια ιδέα; (speech Joseph Sifakis).
Πρέπει κανείς να το ζήσει για να το πιστέψει αυτό το θαύμα.
Όταν έχοντας παλέψει και πολύ ποθήσει ένα αποτέλεσμα, η λύση αναδύεται, αναφαίνεται κατά
τρόπο αυτόματο.
Έχω πολύ προβληματιστεί μελετώντας την διαδικασία δημιουργικότητας της αυτόματης σκέψης.
Υπάρχει μια στιγμή όπου έρχεται η έμπνευση φωτεινή – αυτό που λέω στα κείμενα μου η Φωνή – για
να φέρει κατά τρόπο θαυμαστό τις λύσεις που αναζητούσαμε μέσα από πολύωρες λογικές
αναλύσεις. Σαν όλες οι διανοητικές αναζητήσεις που άτακτα συσσωρεύονταν στο νου σου να
οργανώνονται και να δείχνουν το δρόμο.
Θαυμάζω συχνά την ενορατική δημιουργική διαίσθηση των αρχαίων διανοητών. Πως βρήκαν τις
τόσες ρηξικέλευθες αλήθειες χωρίς πειράματα ή χωρίς καν να έχουν εποπτικά ή άλλα τεχνικά μέσα;
Χωρίς ένα διεξοδικά αναλυτικό ή λογικά ορθό συλλογισμό. Έχουν μεγάλες ιδέες και χρησιμοποιούν
πάντοια επιχειρήματα να τις στηρίξουν, αλλά τα περισσότερα δεν αντέχουν στην κριτική της
λογικής. (speech Joseph Sifakis).
Ο δημιουργός είναι ένας μετασχηματιστής της ενέργειας του σύμπαντος.
Μια χορδή που συντονίζεται με τα φαινόμενα, τα αισθητικά ερεθίσματα και αποκρίνεται
δημιουργώντας. Αφουγκράζεται και ερμηνεύει, αποκωδικοποιεί και μεταφράζει το άφατο. Έχει
φτιάξει τον δικό του κόσμο συμβόλων και παραστάσεων, έχει τα δικά του μονοπάτια που πάνε
μακριά στις πηγές της έμπνευσης.
Συμβαίνει συχνά να ξυπνώ πρωί με καθαρές και δημιουργικές ιδέες. Όχι βέβαια ότι είναι
ουρανοκατέβατες και έρχονται έτσι «δωρεάν». Είναι το καταστάλαγμα σκέψεων που με βασάνιζαν
επί καιρό και αναδύονται φωτεινές. Συχνά διερωτώμαι πώς γεννιέται μέσα μου κάτι που νοιώθω
πιο μεγάλο και υψηλό από μένα και τις δυνάμεις μου.
Θα ήθελα να κλείσω διαβάζοντας τον επίλογο ενός κειμένου που έγραψα απνευστί ένα πρωί
ξυπνώντας πολύ νωρίς. Έχει τίτλο: Εκ νυκτός ορθρίζει το πνεύμα μου και υπότιτλο:
Αφήγηση πέρα για πέρα αληθινή που φαντάστηκα μόνος μου από την αρχή ως το τέλος.

Έτσι μίλησε η Φωνή: Γράψε αυτά που είπα. Ύστερα είναι δική σου υπόθεση τι θα κάνεις. ‘Οταν κάτι
σου δίνεται, τότε το χρέος σου για ανταπόδοση μεγαλώνει. Προσοχή όμως, η αλήθεια είναι μια
ολότητα, δεν μερίζεται. Μην την κουτσουρεύεις. Αν δεν μπορείς να την εκστομίσεις ολάκερη,
καλύτερα σιωπή.
Το Πονηρό έχει πολλά ποδάρια. Μισή αλήθεια και μισό ψέμα σαν ζευγαρώσουν γίνονται χίμαιρες – ο
καλύτερος τρόπος να εξαπατήσεις και να εξαπατηθείς.
Και μην εφησυχάζεσαι. Έχεις την ευθύνη να βρεις τον τρόπο, να δημιουργήσεις τις συνθήκες.
Η Αλήθεια είναι άχρηστη χωρίς την αναγνώριση των άλλων. Αν δεν την μοιραστείς, αν την κρατάς
εγωιστικά είναι σαν να μην υπάρχει. Σ’αυτό τον κόσμο δεν είσαι μόνος ή έστω με τους φίλους και
αυτούς που συμπαθείς. Ένα αόρατο νήμα σε ενώνει με όλους τους ανθρώπους. Αν δεν σώσεις, δεν
θα σωθείς. Έτσι μίλησε η Φωνή και έφυγε σαν τον κλέφτη καθώς ήρθε, στη μέση της νύχτας. (Δείτε ολόκληρη την ομιλία σε βίντεο).

speech Joseph Sifakis