Ιστορούμεν δι’ εμπιστοσύνης

Ο Αντώνης Λ. Σμυρναίος είναι καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Παν. Θεσσαλίας. Διδάσκει σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο Νεοελληνική Ιστορία, Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, Διδακτική της Ιστορίας, καθώς και ζητήματα που αφορούν τη Δημιουργικότητα και την Καινοτομία, μέσα στο πλαίσιο και τις προοπτικές που προσφέρουν η Φιλοσοφία της Ιστορίας και η Φιλοσοφία της Παιδείας. Είναι Διευθυντής του Εργαστηρίου Εκπαιδευτικής και Τοπικής Ιστορίας του ΠΤΔΕ και έχει χρηματίσει επιστημονικός υπεύθυνος ιστορικών Ερευνητικών Προγραμμάτων. Το Ιστορούμεν δι’ εμπιστοσύνης είναι το δέκατο βιβλίο του, ενώ πολλά άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους.

Δείτε παρουσιάσεις βιβλίων εδώ.

Ιστορούμεν

Υπάρχει στην ανθρώπινη ζωή μια λέξη-κλειδί που, ως κολλητική ουσία, αρμολογεί τους πάντες και τα πάντα. Είναι η εμπιστοσύνη. Είναι αυτός ο κόμβος, ο άξονας, η οικουμενική έννοια και πράξη που υποστυλώνει όλη τη δομή της καθημερινότητας αλλά και ολόκληρη τη διάρθρωση της ιστορίας. Δεν πρόκειται απλώς για μια συναισθηματική, αλλά για μια βαθιά οντολογική κατηγορία. Συγκροτεί μια εξαιρετική δύναμη της ψυχής, διότι έχει την ικανότητα να κάνει τον κόσμο οικείο. Οικοδίαιτο, άξιο να εμπνεύσει τους ανθρώπους αλλά και να βιωθεί από αυτούς. Σε κάθε περίπτωση, αποτελεί μια κρίσιμη, εντατική και βιοπάροχη μυθοπλασία φιλοξενίας και υποδοχής του Άλλου. Ένα θεμελιώδες δηλαδή κίνητρο για τη σταθεροποίηση και ανάπτυξη των κοινωνικών, οικονομικών, πολιτικών, θρησκευτικών, πολιτιστικών, οικογενειακών, φιλικών κλπ. δομών. Ιστορούμεν. Ο λόγος είναι ότι ο κόσμος και η ζωή μέσα σε αυτόν δεν είναι χώροι και χρόνοι βεβαιοτήτων (στατιστικών ή μη). Αλλά χώροι, χρόνοι και, κυρίως, τρόποι αέναης διακινδύνευσης, την οποία η εμπιστοσύνη διατρέχει από άκρου εις άκρον.

Αν λοιπόν, σύμφωνα με τον Ζακ Λε Γκοφ, η ιστορία «καθίσταται πάντοτε συν-εκτατική (co-extensive) προς τον άνθρωπο», με τη σειρά της η εμπιστοσύνη καθιδρύεται ως συν-εκτατική αλλά και συν-εντατική της διακινδύνευσης αυτού του ανθρώπου. Περνώντας όμως μέσα από τη διαρκή δραματικότητα της ζωής, η εμπιστοσύνη, κάποτε και προς καιρόν, κρυσταλλώνει την πορεία των ανθρώπων. Επιτρέποντάς τους να κάνουν θαρρετά και σταθερά, με χρηστές ελπίδες, το επόμενο βήμα μέσα σε αυτήν. Ανεξάρτητα από την τελική, θετική ή αρνητική, έκβαση του εγχειρήματός τους. Ιστορούμεν. Αυτό λοιπόν που για τους ανθρώπους, από ένα σημείο και μετά, εγκαθιδρύεται ως «αληθινό», δηλαδή άξιο λόγου να το ζήσει κανείς και να συνεχίσει την πορεία του πάνω και μέσα από αυτό, είναι ακριβώς αυτό που τελικά εμπιστεύονται. Η εμπιστοσύνη γίνεται έτσι το θεμέλιο της αλήθειας των πραγμάτων, προηγείται από αυτήν, την τρέφει, την καθορίζει και τελεσιδικεί δι’ αυτής. Δεν πρόκειται λοιπόν περί επιλογής αλλά περί μιας ουσιώδους και βαθιάς όρεξης εμπιστοσύνης, μιας πείνας και δίψας για εμπιστοσύνη, μιας εμπιστευτικής ακατανίκητης επιρρέπειας:

«Η εμπιστοσύνη είναι ένα από τα πιο γοητευτικά και θεμελιώδη κοινωνικά φαινόμενα, αλλά την ίδια στιγμή μια από τις πιο απροσδιόριστες και προκλητικές έννοιες που είναι δυνατόν να μελετηθούν… [είναι αυτή που συνδυάζει] την έξαψη και τη ματαίωση… τις οποίες οι στοχαστές βιώνουν για χιλιετίες…». (Από τον πρόλογο του βιβλίου)

Ιστορούμεν