Δύο εκδοχές της ιστορίας

Νίκος Γιανναδάκης

Σημείωμα του επιμελητή

Η έκδοση του μικρού αυτού βιβλίου έχει σημασία για ποικίλους λόγους. Πρώτα-πρώτα γιατί διαβάστηκε δύο φορές ως ομιλία, την πρώτη στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1988) σε Συνάντηση με το γενικό θέμα Αριστερά και Εκκλησία και την δεύτερη στο Αετοπούλειον Πολιτιστικό Κέντρο Χαλανδρίου το 1994. Το χειρόγραφο μου το είχε στείλει ο Νίκος με αφιέρωση κι αυτό σήμαινε ότι του έδινε ξεχωριστή σημασία. Ωστόσο, οφείλω να ομολογήσω ότι δεν το πρόσεξα όσο έπρεπε. Συμβαίνει, όταν η σχέση μας μ’ ένα πρόσωπο είναι σχέση πνευματικής συγγένειας, να θεωρούμε διάφορες πράξεις ή σκέψεις ως δεδομένες και να παραλείπουμε να σταθούμε πάνω τους. Μας διαφεύγει έτσι η σημασία τους και η συμβολή τους. Θέλοντας να επανορθώσω αυτή την παράλειψη, αλλά και να δώσω την ευκαιρία στο αναγνωστικό κοινό να διαβάσει ένα σημαντικό κείμενο, το περιέλαβα στη σειρά “Γέφυρες”, που εγκαινιάζουν οι εκδόσεις “Αρμός”. Και καθώς συμπληρώνεται χρόνος από την εκδημία του συγγραφέα του, ας είναι αυτό μικρή έκφραση φιλίας και οφειλόμενης τιμής, φιλο-τιμίας. Όμως, ύστερα από αυτά τα προκαταρκτικά ας μου επιτραπεί να πω λίγα λόγια για το περιεχόμενο. Κεντρικό σημείο του λόγου του είναι η ελληνική εκδοχή για ό,τι σήμερα είναι δυνατόν να ονομαστεί ή να θεωρηθεί “ιστορία”. Η εκδοχή αυτή διασχίζει την αρχαία παράδοση γιατί αφορά τον κόσμο, τον άνθρωπο, την κτίση πριν την Ενανθρώπηση. Αλλά και τη χριστιανική, γιατί η Ενανθρώπηση έρχεται να “πληρώσει” και όχι να καταργήσει όσα πρωτοφηλάφησαν οι άνθρωποι μισοαποκαλυπτικά ή σπερματικά μέσα στις πνευματικές παραδόσεις άλλων εποχών και κυρίως τις δύο: την ιουδαϊκή και την αρχαιοελληνική. Η εκδοχή αυτή αφορά το “μέτρον”, την “δίκην” και την “ύβριν”, όπως τα συνέλαβαν ξεχωριστά πρόσωπα στις μακρινές εκείνες εποχές με τα οποία δυστυχώς η σχέση σήμερα, είτε είναι απλώς ακαδημαϊκή-πανεπιστημιακή, είτε “ειδωλολατρική”, με την έννοια μιας αρχαιοπληξίας που βγαίνει στην επιφάνεια κάθε φορά που, όπως λένε, “ο ελληνισμός διέρχεται κρίση”. Ο Γιανναδάκης δεν ανήκει ούτε στη μία ούτε στην άλλη κατηγορία. Είναι το είδος του αυτοδίδακτου πού με προσωπικό τίμημα και αναζήτηση παραμέρισε τον κουρνιαχτό που σηκώνεται πάνω σε τέτοια ζητήματα από τον οδοστρωτήρα της επίσημης ιστορίας αλλά και των διαφόρων θεωριών της νεώτερης εποχής και ακολουθώντας μεγάλους δασκάλους -που πάντα υπάρχουν- θέλησε να δει και να γνωρίσει τα “κεκρυμμένα” και το σημαντικώτερο να συνδέσει τη ζωή του με αυτά και όχι μόνο την διάνοιά του.