Μικρός εωθινός περίπατος με τον Αριστοτέλη

Μικρός εωθινός

Δεν συναναστράφηκα, με είκοσι χρόνων μαθητεία τον Σταγιρίτη, όπως εκείνος τον Αθηναίο δάσκαλό του. Δεν συνέγραψα γι’ αυτόν μεγάλες μελέτες, όπως έκανα για τον Πλάτωνα και τους Πρώτους ΄Ελληνες Φιλοσόφους. Έπλασα όμως τη ζωή μου αποθησαυρίζοντας πολλά από εκείνα που θεώρησα ότι συνιστούν την ουσία της αριστοτελικής βιοθεωρίας και αποτελούν, για να επαναλάβω τον Κίρκεγκωρ, την αλήθεια για μένα.

Στον βιαστικό επικριτή του δεύτερου σκέλους της αναφοράς θα θυμίσω ότι, έχοντας ήδη κληρονομήσει από τους Μικρασιάτες γεννήτορες το ζην αναπόσπαστο από το ευ ζην, τη ζωή με την ευπραξία, αγάπησα τον εαυτό μου για να εφαρμόσω στις σχέσεις μου με τους άλλους ορισμένες αριστοτελικές συναρτήσεις ως αρχές. Εδώ ίσως συλλειτούργησε η πλατωνική κληρονομιά της αποδοχής του αμφότερου σε κάθε πρόταση επιλογής ανάμεσα στο ένα ορθό ή στο άλλο ορθό.

Προκειμένου για τον Αριστοτέλη αναφέρω: – τη συνάρτηση ήθους και σπουδαιότητας (π.χ.: Πoλ. H 13 1332a 33-34), – αρετής του πολίτη και φρόνησης (διανοητικής αρετής), ικανότητας διαχωρισμού ορθής και λανθασμένης πράξης, – ηθικών αρετών και μεσότητας, – τις αρχές-μαθήματα από παραδείγματα συμπεριφοράς: δυνατόν, πρέπον.

Επιλεκτικά θα επιμείνω στη μεσότητα, «το άριστον …αρετής» («μεσότης τις …η αρετή, στοχαστική …ούσα του μέσου». Η μεσότητα είναι το δέον αισθημάτων και πράξεων, όπου το μάλλον και το ήττον είναι αμφότερα «ουκ ευ» και αφορά στον χρόνο («ότε δει»), στο είδος («εφ’ οις» και «προς ους»), στον σκοπό («ου ένεκα») εκδήλωσης ή τέλεσής τους. Ταυτόχρονα καρπώθηκα, μαζί με τη μάθηση ότι η «φιλοσοφία θαυμαστάς ηδονάς (έχει) καθα- ριότητι και τωι βεβαίωι» (Η.Ν. 1177a 25), την ουσία των παραινέσεων φρόνησης που ο Σταγιρίτης θα ονόμαζε «σύμμετρον χορηγίην» (Πολ. Η 4, 1325b), όπως είναι, π.χ.: Μικρός εωθινός

Εκτός από την αναζήτηση ιδανικών στοιχείων και σφαλμάτων του ιστορικού γίγνεσθαι μέσα στο «φανερόν …εκ του συμβαίνοντος» (Πολ. Ε 1 1302 a 4), η υπεράσπιση του συγκεκριμένου, ο πρακτικός χαρακτήρας της φρόνησης (Η. Ν. Ζ 8 1141b 14 επ.), η προήγηση της πράξης, του «έχειν και χρήσθαι», έναντι της γνώσης, του «ειδέναι» (Η. Ν. Κ 10 1179b 2-4), παράλληλα με τις παραινέσεις για την πρόγνωση και φύλαξη του μικρού σφάλματος, την απόρριψη της αισχρολογίας, την πίστη στο «προς έτερον» αγαθό της δικαιοσύνης και την ιδέα της κατ’ αξίαν απονομής αξιωμάτων και τιμών.

Ο δικός μου δρομέας-πρότυπο προσέλαβε το κύριο χαρακτηριστικό των αριστοτελικών αγωνιστών της Ολυμπίας, το οποίο δεν είναι το κάλλος ή η ισχύς, αλλ’ ο αγωνιστικός ζήλος που αναδεικνύει τους νικητές (Η.Ν. 1099 a) και αφορά στα ωραία και τα καλά με τόκο την ευδαιμονία.

Με το δικαίωμα και τη δυνατότητα να μιλώ κυρίως μέσα από εμπειρίες στις οποίες χρησιμοποίησα τον Αριστοτέλη ως προς το «χρήσθαι» του «ειδέναι» προκειμένου να δομήσω σε όλες τις πλευρές τη ζωή μου (όπως έλεγε ο Goethe για τον Σταγιρίτη και την πολιτεία), επιχειρώ ένα μικρό νοερό περίπατο στο Λύκειο συνομιλώντας σχεδόν από μνήμης με τον μεγάλο συμπατριώτη (και της ιωνικής και της μακεδονικής μου γης). Σκοπός μου, θα το επαναλάβω, να επισκεφθώ, όπως εκείνος την πολιτεία, τους στοχασμούς του που αναφαίνουν «το τ’ ορθώς έχον … και το χρήσιμον».

Η Άννα Κελεσίδου είναι πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διδάκτωρ Φιλοσοφίας των Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης και Grenoble Γαλλίας και Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Ανθρωπιστικών Επιστημών της Μόσχας (Ρωσία). Εργάστηκε στο Φιλοσοφικό Σπουδαστήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών (10 έτη), ως Καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο ΤΕΙ Αθήνας (10 έτη), ως Ερευνήτρια-Διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Αθηνών (25 έτη). Υπήρξε υπεύθυνη του Περιοδικού «Φιλοσοφία», των περιοδικών «Μικρασιατικά Χρονικά» και «Ευδικία». Είναι από εικοσαετίας υπεύθυνη του Σεμιναρίου Λογικής του Κέντρου Δικανικών Μελετών (Καθ. Κώστας Μπέης).΄Ελαβε μέρος σε 44 και πλέον Διεθνή Συνέδρια και 22 και πλέον Πανελλήνια.΄Ελαβε βραβείο Φιλοσοφίας της πόλης Descartes και τρία βραβεία Λογοτεχνίας-Ποίησης. Έγραψε 40 περίπου βιβλία (Φιλοσοφίας, ιστορίας, ποίησης και 1 παιδικό και 1 θεατρολογικό)και μετέφρασε από την αγγλική παιδαγωγικά έργα.

Δείτε παρουσιάσεις βιβλίων εδώ.

Μικρός εωθινός